A Audiencia Territorial da Coruña, nacida como "Real Audiencia da Coruña" (nome que conservará ata 1870) foi creada polo Decreto do 26 de xaneiro de 1834 e perdurará ata 1989, ano en que foi substituída polo Tribunal Superior de Xustiza de Galicia. O decreto de 1834 inaugura, no contexto da consolidación do Estado liberal-burgués, un proceso de cambio radical na organización xudicial e no réxime xurídico dos tribunais e dos xulgados: eríxense novas audiencias, delimítanse os territorios da súa demarcación e establécese a igualdade en autoridade e facultades de todas elas. Así, esta e outras normas que a sucederon, como o "Reglamento provisional para la administración de justicia en lo respectivo a la real jurisdicción ordinaria” (Real decreto do 26 de setembro de 1835) e as "Ordenanzas para todas las Audiencias de la Península e islas adyacentes" (Real decreto do 19 de decembro de 1835), trataron de harmonizar a organización e as funcións das audiencias cos principios da doutrina da separación de poderes, a igualdade ante a lei, a unidade de foros e xurisdicións e a simplificación e aplicación automática dos procedementos por parte de xuíces inamovibles e predeterminados. Establécese deste modo unha estrita xerarquización dos órganos xudiciais de acordo co modelo da Constitución de Cádiz. No cumio estará o Tribunal Supremo de España e Indias. No chanzo máis baixo, os alcaldes, que actuarán como xuíces de paz e ordinarios. Por riba deles, os xuíces de primeira instancia (de partido), no civil e no criminal. Por fin, as audiencias pasan a ser todas iguais e independentes entre si. De acordo con este esquema, a Real Audiencia da Coruña era o tribunal superior do territorio das novas catro provincias galegas. Como sucedía coa súa antecesora, a Real Audiencia de Galicia, organizarase en tres salas: unha do criminal e dúas do civil. Estará presidida por un rexente a quen se coloca, por Real decreto do 5 de xaneiro de 1844, á fronte dunha Xunta Gobernativa, composta ademais polos presidentes de sala e os fiscais, coa finalidade de "resolver todos os negocios que ata agora foron competencia da Audiencia Plena". O artigo 58 do Regulamento provisional de 1835 establece que desenvolverá as seguintes funcións: - Coñecer en segunda instancia, "e tamén en terceira cando o admita a lei", das causas civís e criminais que os xuíces de primeira instancia do seu distrito lle remitan en apelación ou en consulta. - Coñecer en primeira e segunda instancia das causas que se formen contra os xuíces inferiores do seu territorio por culpas ou delitos relativos ao exercicio do ministerio xudicial. - Coñecer dos recursos de nulidade e dos recursos de forza. - Dirimir as competencias de xurisdición suscitadas entre os xuíces inferiores do seu territorio. - Examinar por orde do Goberno os aspirantes a escribáns, etcétera. Coa Lei provisional sobre organización do poder xudicial do 15 de setembro de 1870 (Gaceta núm. 258,-263, do 15-20 de setembro), rematarase de acomodar a organización xudicial aos principios do réxime liberal establecidos na Constitución de Cádiz. Esta lei compleméntase, xa baixo os presupostos políticos da Restauración, coa Lei adicional á orgánica do poder xudicial (Real decreto do 14 de outubro de 1882), modificada polo Real decreto do 16 de xullo de 1892 e coa Lei de orzamentos do 5 de agosto de 1893. A Audiencia organizarase agora nunha Sala de Goberno, unha do Civil e outra do Criminal. En 1892 suprímense as 46 audiencias do criminal creadas pola Lei adicional á orgánica do poder xudicial de 1882. As restantes, incluídas as salas do criminal das audiencias territoriais, pasarán a denominarse audiencias provinciais. A este respecto, o artigo 6º da Lei de orzamentos de 1893 establece que a Sala de Goberno das territoriais se formará co presidente e presidentes de sala destas, “en unión del presidente y fiscal de la provincial”. O artigo 3º do Real Decreto do 29 de agosto de 1893 sinala ademais que os maxistrados das audiencias territoriais e provinciais da mesma capital asistirán a unha e a outra indistintamente, o que remarca a integración entre elas. A Lei orgánica de 1870 fixou tamén as competencias que en materia civil e penal lles correspondían ás audiencias territoriais para acomodalas á nova planta. As novidades con respecto ao regulamento son substanciais no criminal, ao establecerse a única instancia, o xuízo oral e público para determinadas causas e a intervención do xurado para aquelas en que as leis sinalasen penas máis graves. Non obstante, a Lei adicional de 1882 suprimirá a mención a esta última institución. En materia de procedementos, os cambios producidos ao longo do século XIX foron, se cadra, aínda máis radicais. Enmarcadas no vasto proceso de codificación iniciado no ano 1843, as leis de axuizamento civil, do 3 de febreiro de 1891, e sobre todo, de axuizamento criminal, do 24 de febreiro de 1882, significarán a ruptura definitiva coas prácticas procesuais do Antigo Réxime. Coa constitución do Tribunal Superior de Xustiza de Galicia o 23 de maio de 1989 (acordada polo Consello Xeral do Poder Xudicial o 10 de maio de 1989), desaparece a Audiencia Territorial. Este proceso, desenvolvido segundo as previsións da Constitución de 1978, iniciouse coa Lei orgánica do poder xudicial do 1 de xullo de 1985.
Historia archivística
As series documentais que integran actualmente o fondo da Audiencia Territorial da Coruña ingresaron no centro en tres etapas ben diferenciadas. A primeira corresponde ao século XIX e comprende sucesivas remesas ata o ano 1865, data de constitución do Arquivo Central da Audiencia. A segunda comeza no ano 1970 e continúa en 1976. A terceira corresponde xa á fase de xestión do Arquivo por parte da Xunta de Galicia. Así, recibiranse novas transferencias en 1997 (núm. 12/1997 no rexistro xeral de entrada), 2007 (núm. 2007/08 e 2007/16), 2009 (núm. 2009/03) e 2012 (núm. 2012/01). O tratamento arquivístico que se lles deu ás remesas de documentos recibidos da Audiencia Territorial ata 1865 foi semellante ao que se lle outorgara ás series da Real Audiencia de Galicia. Así, as series documentais do novo tribunal, procedentes das escribanías que seguían a levar o mesmo nome que as tradicionais e tamén das novas de Castro Arias e Rivera, integráronse sen solución de continuidade coas da Real Audiencia. De aí que nin a organización que se lles deu difira da establecida para os documentos desta, nin os instrumentos de descrición que se crearon delaten a separación entre ambos os dous fondos. Pola contra, as remesas ingresadas a partir de 1970 separáronse tanto física como conceptualmente das da Real Audiencia. Establecéronse catro grandes seccións funcionais: Goberno, Civil, Criminal e Contencioso-administrativo. Os procesos e causas agrupáronse por xulgados de procedencia e logo ordenáronse, ben por orde alfabética de demandantes (preitos civís e contenciosos), ben por orde cronolóxica (causas criminais). Os documentos recibidos ata 1976 están descritos ao nivel de unidade documental (catálogos manuscritos). Os documentos que ingresaron desde 1997 só están parcialmente descritos a ese mesmo nivel en bases de datos (causas criminais).
Alcance e conteúdo
As series documentais máis voluminosas son as de preitos civís e causas criminais, procedentes, respectivamente, das salas do civil e do criminal. Estas series compleméntanse coas producidas polos órganos de goberno do Tribunal nas dúas etapas sinaladas (1835-1870 e 1870-1989).
Condiciones de acceso
Condiciones de acceso
Descripción condiciones de acceso:
Acceso libre coas restricións establecidas pola lexislación vixente con respecto aos datos de carácter persoal das persoas non falecidas, e no referido á protección xeral da información que atinxa ao dereito á seguridade das persoas, ao seu honor, á intimidade da vida privada e familiar e á súa propia imaxe.
Condiciones de reproducción
Condiciones de reproducción:
A reprodución da documentación deste fondo está suxeita ás seguintes disposicións: o Decreto 219/2011, do 17 de novembro, polo que se fixan os prezos públicos e as normas dos servizos de reprodución prestados nos arquivos xestionados pola Xunta de Galicia; a Orde do 31 de agosto de 2010, pola que se establecen as normas para a consulta e reprodución dos documentos nos arquivos propios e xestionados pola Xunta de Galicia.
Documentación relacionada
Existencia y localización de copias
Existencia de copias: Non existen copias
Notas
Nota al área de identificación
Citas lexislativas:
- Real decreto do 26 de xaneiro de 1834, que establece a demarcación xudicial, unificándoa coa administrativa. (Gaceta de Madrid núm. 13, do 28 de xaneiro).
- Real decreto do 26 de setembro de 1835, polo que se dita o Regulamento provisional para a administración de xustiza no respectivo á real xurisdición ordinaria (Gaceta de Madrid núm. 282-286, do 4-8 de outubro de 1835).
- Real decreto de 19 de decembro de 1835, polo que se ditan as Ordenanzas para todas as audiencias da Península e illas adxacentes (Gaceta de Madrid núm. 385, 388, 389, 395, 396 e 397, do 14, 17, 18, 24, 25 e 26 de xaneiro de 1836).
- Real decreto de 5 de xaneiro de 1844, adicional ao regulamento do Tribunal Supremo de Xustiza e ás ordenanzas das audiencias (Gaceta de Madrid número 3.401 do 6 de xaneiro de 1844).
- Lei provisional sobre organización do Poder Xudicial do 15 de setembro de 1870 (Gaceta núm. 258,-263, do 15-20 de setembro).
- Lei de axuizamento civil do 3 de febreiro de 1881 (Gaceta de Madrid do 5 ao 22 de febreiro).
- Lei de axuizamento criminal do 24 de febreiro de 1882 (Gaceta de Madrid do 17 de setembro ao 10 de outubro).
- Lei adicional á orgánica do Poder Xudicial (Real decreto do 14 de outubro de 1882 - Gaceta de Madrid núm. 288, 290, 291, 294, 298, 320 e 392 do 15, 17, 18, 21 e 25 de outubro; e 16 e 18 de novembro).
- Real decreto do 16 de xullo de 1892, que reorganiza Tribunais e Xulgados consonte os novos cadros de persoal, suprime a Audiencia do Criminal, denomina as demais desta clase audiencias provinciais, e máis que se expresa. (Gaceta número 202, do 20 de xullo).
- Lei de orzamentos xerais do Estado para o exercicio económico 1893-1894, do 5 de agosto de 1893 (Gaceta número 218, do 6 de agosto de 1893).
- Lei 6/1985, orgánica do Poder Xudicial, do 1 de xullo (BOE núm. 157, do 2 de xullo).
- Acordo do Pleno do Consello do Poder xudicial do 10 de maio de 1989, polo que se dispón a creación do Tribunal Superior de Xustiza de Galicia (BOE núm. 119, do 19 de maio).
Nota al área de condiciones de acceso y utilización
Referencias bibliográficas xerais:
- LÓPEZ Gómez, Pedro. La Real Audiencia de Galicia y el Archivo del Reino. Santiago Compostela: Xunta de Galcia, D.L. 1996.
- QUIROGA Barro, Gabriel. "Fondos xudiciais do Arquivo do Reino de Galicia", en Imaxes da Xustiza en Galicia: Cartografía e iconografía nos fondos documentais da Real Audiencia e da Audiencia Territorial de Galicia. Santiago de Compostela: Xunta de Galicia, Dirección Xeral do Patrimonio, 1998, p. 49-67.
Xunta de Galicia. Información mantenida y publicada en internet por la Xunta de Galicia