No marco do proceso político e xurídico que se inicia coa Constitución de 1812, diversos elementos serán fundamentais para construír e artellar o novo Estado liberal: a centralización, a nova división e a uniformidade administrativa do territorio; a constitución de novos entes locais (municipios e deputacións); a creación da figura dos xefes superiores políticos como representantes do poder central nas provincias...
Este movemento, semellante ao que estaba a producirse noutros países europeos na mesma época, alza o voo a partir da adopción do modelo francés do prefecto, nado na época revolucionaria e consolidado no período napoleónico, que aquí cristaliza no ano 1833 coa creación dos subdelegados de Fomento.
Con todo, a evolución posterior destes funcionarios —denominados desde mediados do século XIX “gobernadores de provincia” e despois “gobernadores civís”— ha diverxer do modelo: máis ca representantes administrativos do poder central, han tornar instrumentos de dominación política do partido gobernante, especialmente na Restauración, a finais do s. XIX.
Este carácter político funcionou como factor determinante para que as súas competencias, moi amplas e indeterminadas nun principio, se concretasen naquelas que tiñan especial transcendencia desde ese punto de vista (orde pública, policía de liberdades públicas e control dos entes locais), en detrimento daquelas relacionadas co fomento.
O proceso gaña pulo no primeiro terzo do século XX e durante o franquismo, de tal xeito que a finais da década de 1950 xorde unha reacción que pretende potenciar a figura do gobernador civil fronte ao resto das administracións, a local e a periférica do Estado. Pero este intento veríase lastrado pola crónica falta de medios persoais e materiais destes órganos e polo escaso rango normativo e dubidosa legalidade dalgúns aspectos das disposicións que os regulaban.
Os cambios políticos e institucionais que entrañará a Constitución de 1978 mais a creación das comunidades autónomas afectarán profundamente a estes órganos, que deberán adaptarse a un contexto de liberdades cidadás unido ao rápido traspaso de competencias da Administración xeral do Estado ás comunidades autónomas. Evolución que culminará no ano 1997 coa supresión dos gobernos civís, que se transformarán en subdelegacións do Goberno nas provincias, dependentes xerarquicamente das delegacións existentes nas comunidades autónomas.
Historia archivística
Ata o momento do primeiro ingreso no Arquivo do Reino de Galicia (a partir de novembro de 1986), o fondo estivo custodiado nas dependencias da institución remitente, en deficientes condicións de organización e conservación a documentación transferida ata 1993 e en mellores condicións as transferencias posteriores.
Alcance y contenido
A meirande parte deste fondo documental céntrase no período entre 1898 e 1996. Estamos ante un dos raros exemplos de fontes para o estudo histórico da evolución da Administración provincial, cunha continuidade cronolóxica que permite analizar as variacións que desembocarán no actual sistema administrativo. Isto adquire especial relevancia pola desaparición do Arquivo Central da Administración civil durante a Guerra Civil e pola escaseza de fontes para o estudo da vida administrativa a nivel provincial, de exceptuarmos os arquivos das deputacións.
As posibilidades do fondo son enormes, ademais, polo poder que chegou a acumular o gobernador civil. Tiña competencias de xestión e coordinación de todos os aspectos da vida provincial, agás os facendísticos. Actividades tales como as de orde pública, autorizacións administrativas, control da Administración local, relacións con outras administracións (central, autonómica, institucional, neste caso sindical, etc), protección civil, beneficencia, eleccións, etc. As competencias non foron uniformes ao longo do tempo, aínda que podemos afirmar que o período de maior concentración de autoridade sobre a vida provincial foi durante a ditadura franquista.
Ademais da actividade desenvolvida en relación con outras entidades, como é lóxico, conservamos manifestacións da xestión da propia institución, fundamentalmente a través de negociados como os encargados da publicación e xestión do BOP, persoal, habilitación, etc.
Todo isto foi xestionado pola Secretaría Xeral e a Vicesecretaría Xeral do Goberno Civil. A outra gran sección do fondo é a Secretaría Particular, encargada de tramitar e xestionar os asuntos de índole persoal e privados do gobernador, en contraposición á Xeral, que se encargaba, por así dicilo, dos asuntos públicos. O importante volume da documentación procedente da Secretaría Particular é síntoma do marcado carácter político da institución, en ocasións superior ao carácter administrativo.
Tamén é relevante o volume da documentación resultado da actividade do Negociado de Orde Pública e Dereitos Cidadáns. É lóxico, porque a función de control da orde pública é unha das máis importantes desde os inicios da institución, igual que o control das actividades sociais, recreativas, establecementos...
Condiciones de acceso
Condiciones de reproducción
Condiciones de reproducción:
A reprodución da documentación deste fondo está suxeita ás seguintes disposicións:
- Decreto 219/2011, do 17 de novembro, polo que se fixan os prezos públicos e as normas dos servizos de reprodución prestados nos arquivos xestionados pola Xunta de Galicia.
- Orde do 31 de agosto de 2010, pola que se establecen as normas para a consulta e reprodución dos documentos nos arquivos propios e xestionados pola Xunta de Galicia.
Derechos de autor
Situación de derechos de autor:
Os planos e deseños que forman parte do fondo son obxecto da propiedade intelectual dos seus autores, cando este dato consta
Lengua:
Spanish; Castilian
Galician
Escritura:
Humanista
Características físicas
Estado de conservación:
Bo
Descripción del estado de conservación:
Trátase basicamente de documentación textual sobre papel, en bo estado de conservación, aínda que tamén hai documentos cartográficos e fotográficos.
Documentación relacionada
Existencia y localización de originales
Localización de originales: Arquivo do Reino de Galicia
Existencia y localización de copias
Existencia de copias: Non existen copias
Unidades de descripción relacionadas
Unidades de descripción relacionadas: Poden considerarse complemento deste fondo documental os da Administración central delegada e outros de ámbito provincial custodiados no ARG como os de Cultura, Educación, Estatística, Facenda, Xefatura Provincial do Movemento , Sanidade e Información e Turismo. Tamén os da Administración de xustiza territorial (Audiencia Territorial) e Administración institucional (Organización Sindical). Os fondos dos diferentes ministerios custodiados nos seus arquivos centrais e no Arquivo Xeral da Administración situado en Alcalá de Henares. Especialmente significativo é o fondo do Ministerio do Interior / Gobernación. Para series máis concretas, son interesantes os fondos dos Ministerios de Agricultura, Pesca e Alimentación, Industria e Enerxía, Cultura, Educación e Ciencia, Xustiza ou o do Exército (no tocante ás forzas e corpos de seguridade do Estado). Fondos como os dos concellos e deputacións provinciais son imprescindibles para o estudo da administración local. Os arquivos de numerosas entidades privadas (empresas comerciais, industriais, bancos...) achegan información complementaria para series relacionadas coa seguridade privada e outros aspectos.
Notas
Nota general
Volume: o volume total do fondo son 7.880 U.I
Contido: a meirande parte do fondo, recibida no Arquivo do Reino de Galicia entre1986 e 1988, con datas extremas entre 1847 e 1985, está descrita nun inventario convencional.
Xunta de Galicia. Información mantenida y publicada en internet por la Xunta de Galicia