Deputación Provincial

Referencia

• ES.GA.15030.ADAC/1.

Título

• Deputación Provincial

Fecha de creación

• 1822

Nivel de descripción

• Fondo

Volumen y soporte de la unidad de descripción

• 53377 Caixa(s)
• 5489 Libro(s)
• 12371 Fotografía(s)
• 4892 Cartel/eis
• 536 Gravado(s)
• 8743 Plano(s)
• 122 Documento(s) audiovisual(ais)
• 389 Diapositiva(s)
• 600 Negativo(s) fotográfico(s)
• 83 Obxecto(s)

Datos cartográficos

• (Coordenadas: Latitude: 43.372412)
• (Coordenadas: Lonxitude: -8.423133)

• Deputación Provincial da Coruña (España) ‌

Historia institucional/Reseña biográfica

• No 1812, o sistema de organización territorial local do norte peninsular complicábase nunha extensa rede de xurisdicións superpostas. O máximo erro da lexislación española de réxime local é a uniformidade. A diferenza máis significativa do territorio de Galicia é o asentamento disperso da poboación, chegando a supoñer o 50% das entidades de poboación de España. Os novos concellos constitucionais reuniron por procedementos circunstanciais ou caciquis as parroquias precisas ata alcanzar a fórmula dun concello por cada mil habitantes1. A provincia non nace como administración local, senón como división do Estado liberal para o mellor cumprimento dos seus fins. Teremos que esperar ata 1924-25 para que municipios e provincia vexan recoñecida a súa categoría de estruturas locais típicas, con intereses peculiares propios e fins totais. As orixes da organización provincial teñen un matiz revolucionario. Durante a guerra de Independencia sucédense a Xunta Superior, a Xunta Superior de Subsidios, Armamento e Defensa do Reino e a Deputación única de Galicia. Tras o paréntese absolutista, en 1820 inaugúrase a segunda Deputación Provincial única. As primeiras deputacións provinciais de 1822 víronse totalmente mediatizadas polo poder militar e inoperantes sen recursos económicos. A reconstitución definitiva deberá esperar a 1835, en pleno estalido carlista e baixo a febre desamortizante. Na Deputación da Coruña, concretamente ao 21 de novembro. A lei fundamental de deputacións do ministerio progresista de Mendizábal, do 25 de setembro de 1835, toma como modelo as ordenanzas do trienio liberal inspiradas na Constitución de 1812. As deputacións tiñan, entre outras, as atribucións de sinalar e distribuír contribucións estatais, repartir os gastos orzamentarios, recrutar mozos do exército, examinar as contas dos pobos, os seus orzamentos e calibrar os seus imprevistos, fornecer censos de estatísticas ao goberno, soster as milicias nacionais, administrar os servizos de bagaxes, promover a instrución pública e a beneficencia2. Ata a instalación das deputacións, as casas de beneficencia estaban a cargo de institucións relixiosas primeiro e dos concellos despois. A Lei fundamental de deputacións de 1835 (art.2, 16) asígnalles a intervención e administración dos establecementos benéficos da súa provincia. Na Coruña, resultan interesantes os preitos entre a Xunta Municipal de Beneficiencia e a súa sucesora provincial. As deputacións variarán ao compás da evolución política condicionante. Inicialmente, convértense en baluartes do progresismo, un auténtico poder dentro do Estado. En 1840, cando se pretenda botar freo ao avance liberal, a clave daraa o control do goberno local, a través do Gobernador Civil. Implantouse entón o liberalismo moderado que predominará na escena política decimonónica. Con este marco, non desenvolverán tanto funcións representativas como de administración e fomento3. Na década moderada, co RD do 1 de xaneiro de 1845, constitúense os Consellos Provinciais, tribunais de fiscalización administrativa, modelo do estado autoritario concibido por Narvaez e González Bravo. Disólvese a Milicia Nacional, baluarte progresista da Lei de 1835. As súas funcións redúcense a revisións e cotas de quintos e soldados, recadación de arbítrios, construción de camiños ou pontes e prestación de asistencia benéfica e sanitaria. No modelo progresista de réxime local, avógase polo establecemento dos “negocios de interese peculiar das respectivas provincias”, corrixindo a tendencia centralizadora, pero baixo un modelo de uniformidade e subordinación xerárquica4. Tras o brevísimo paréntese do bienio progresista, unha nova etapa moderada que dura doce anos restablece o Consello Provincial. Coa Revolución de setembro de 1868 queda novamente abolido o Consello Provincial. Liquidado o paréntese do sexenio revolucionario iníciase a Restauración e con ela o deseño canovista dun sistema oligárquico e caciquil. En principio, durante case todo o século XIX e boa parte do XX, non notamos diferenzas entre administración periférica do Estado e administración local: as deputacións concíbense como organismos económico-administrativos dependentes dun estado centralizado. Temos que esperar á lexislación do sexenio revolucionario (1868-1874) para atisbar un proceso de diferenciación orgánica das deputacións, unha lenta marcha cara a unha estrutura administrativa propia, diferenciada da dos órganos do Estado nas provincias. É por iso que durante moitos anos a Deputación e o Goberno Civil han compartido edificio5. A partir de 1870 cambia a situación, iníciase un lento proceso de estruturación como entidade local, trufado de retrocesos, consolidando competencias: a rede secundaria de camiños, os establecementos benéfico-sanitarios, os de instrución pública, o fomento dos sectores produtivos e a supremacía sobre os concellos. Tan só un par de exemplos de vaivéns: a Lei Provincial do 29 de agosto de 1882 (cap.VI, art.74) di que corresponde exclusivamente ás deputacións provinciais a administración dos intereses peculiares das provincias respectivas… que teñan por fin a comodidade dos habitantes da provincia e o fomento dos seus intereses materiais tales como establecementos de beneficencia ou instrución, camiños, canles, e toda clase de obras públicas de interese provincial, así como concursos, exposicións e outras institucións de Fomento… Doutra banda, o RD do 14 de agosto de 1893, declara suprimida a Sección de Fomento6. Na Restauración, a longa e enconada discusión sobre o réxime local acaparou a atención dos políticos. O dilema ata entón discorría entre centralismo e descentralización. Na recta final do século XIX, o poblema complícase co regeneracionismo e o rexionalismo. É necesaria a reforma dun réxime local que se foi constriñendo. As críticas apuntan ao carácter artificial de municipios e provincias. A lexislación non se corresponde coa realidade, é impracticable. En Silvela, Maura e ata en Calvo Sotelo, atopamos a concepción política optimista que recoñece un substrato de potencial vida local reprimido baixo a lexislación liberal centralizante7. Tras o fracaso do proxecto de Maura de 1907, habemos de esperar á ditadura de Primo de Rivera que elabora a máis nítida expresión dunha lexislación conservadora en materia de reforma da administración local. Ironicamente é un modelo de autonomía e democracia. Tentou resolver o abismo demoledor aberto entre teoría e práctica política, que amenazó de morte ao réxime restauracionista. O Estatuto provincial de 1925 configura definitivamente á provincia como entidade local, á marxe da súa consideración como circunscrición administrativa do Estado. Invístense os termos de relacción entre provincia e municipio. Desaparecen as funcións de tutela, fiscalización e inspección dos asuntos municipais: o exame e aprobación dos orzamentos municipais, a censura das súas contas, a fiscalización das súas eleccións, etc.8. A entidade primaria e célula básica radica no municipio. A provincia é a institución continxente, non inescusable, estimuladora da actividade municipal. As competencias de beneficencia, sanidade, cultura ou comunicacións son idénticas, a diferenza de matiz incide no ámbito, os espazos e custos de aplicación. A lexislación republicana non se caracterizou por ser renovadora, subsistindo gran parte dos preceptos legais dos estatutos de Calvo Sotelo. Pola contra, o réxime local franquista será o último retroceso o camiño cara á autonomía local. Un férreo centralismo político e administrativo co que reaparece a tutela co Servizo de Inspección e Asesoramento das Corporacións Locais. O franquismo amplía a rede de órganos da administración periférica. A Comisión Provincial de Servizos Técnicos, nacida inicialmente nas deputacións, se estatalizará progresivamente, subordinándose aos gobernos civís. Tras a última paréntese franquista, queda atrás o estigma da división territorial para a execución de actividades propias do Estado. As deputacións fixeron un longo camiño, ata chegar a ser entidades públicas que gozan de plena autonomía local, ata converterse en institucións de apoio e cooperación para a resolución dos problemas municipais, ata conseguir corrixir os desequilibrios intraprovinciais e facerse expertas en resolución de problemas de infraestrutura nos pequenos municipios, a piques de cumprir o seu segundo centenario. 1.FARIÑA JAMARDO, X. “A organización territorial local de Galicia”. Revista de administración gallega. 2 (1986). 2.LLADONOSA PUJOL, J. Historia de la Diputación Provincial de Lérida. Lérida. Diputación Provincial, 1974. 3.GONZÁLEZ MARIÑAS, P. Las diputaciones provinciales en galicia: del Antiguo Régimen al constitucionalismo. La Coruña. Diputación Provincial, 1978. 4.LLISET BORREL, F. Manual de derecho local. Madrid. Abella, 1986. 5.BALLESTEROS SAN-JOSÉ, PLÁCIDO; RODRÍGUEZ CLAVEL, JOSÉ RAMÓN. Los archivos de las diputaciones. Qué son y cómo se tratan. Gijón, Trea, 2010. 6.MARTÍNEZ ALCUBILLA, M. Diccionario de la administración española. Vol.8. Madrid. A. Augusto Figueroa, 1919. 7.TUSELL GÓMEZ, J. La reforma de la administración local en España 8199-1936). Madrid. INAP, 1987. 8.BALLESTEROS SAN-JOSÉ, PLÁCIDO; RODRÍGUEZ CLAVEL, JOSÉ RAMÓN. Los archivos de las diputaciones. Gijón, Trea, 2010.

Historia archivística

• A primeira referencia documental sobre o arquivo témola no "Regulamento interior das dependencias da Deputación Provincial da Coruña" de 1889 que establece as súas funcións nos artigos do 64 ao 71. Consta o nomeamento de D. Bernardo Barreiro de Vázquez Varela como arquiveiro no ano 1888 e tamén o de Manuel Murguía no ano 1909. Durante o século XIX e a primeira metade do XX o arquivo acompañou á institución polas diversas sedes que tivo na cidade. Os sucesivos traslados fixeron efecto na conservación documental. No ano 1867 a Deputación estrea novo Palacio Provincial, obra de Faustino Domínguez. Na distribución interna xa figura un local destinado a arquivo na planta baixa, á esquerda. Con todo na década dos anos 70 situábanse nos faiados. Por mor dunhas obras de ampliación das oficinas, nos anos 80 os documentos foron almacenados temporalmente no Pazo de Mariñán, onde se deterioraron gran parte deles. Grazas á iniciativa do arquiveiro de entón, D. Fernando Urgorri Casado, recupéranse e organizan unhas 5000 caixas. Desde 1985 o arquivo, que depende de Secretaría, atópase na rúa Archer Milton Huntington, instalado nun edificio, obra do arquitecto provincial Jacobo Rodríguez-Losada Trulock, que inicialmente foi residencia de antigos alumnos dos colexios da Deputación. A partir desta data inícianse os traballos de descrición que continúan na actualidade. A escasez de información do século XIX e primeiro terzo do XX débese á combinación de tres causas, todas elas negativas: falta de continuidade no posto de arquiveiro, deficiencias na conservación e unha política de destrución masiva. Das tres, a máis grave foi a funesta política de destrución masiva e incontrolada de documentación, mediante a súa "venda ao peso" propiciada pola R.O. do Ministerio da Gobernación do 30 de marzo de 1927 ( Gaceta de Madrid do 2 de abril de 1927). Na inmediata posguerra a propia administración volveu favorecer a venda ao peso da documentación. O Arquivo está constituído por diversos fondos sendo o de máis volume o da propia Deputación. Está formado pola institución provincial dende o século XIX ata a actualidade. As funcións históricas que lles corresponderon ás Deputacións Provinciais nestes séculos, con diversa e contraditoria lexislación, resúmense en dous ámbitos: . O fomento e a administración da provincia e dos intereses provinciais . A asistencia aos municipios

Alcance y contenido

• O Arquivo da Deputación asume nesta sede as funcións de arquivo intermedio e histórico, e custodia documentos que van desde o nacemento da Deputación no 1822, documentación histórica con valor permanente, ata os que cumpriron 5 anos procedentes do arquivo de oficina. A documentación reflicte as funcións e actividades inherentes ás competencias da Deputación que se resumen en Fomento e Administración da Provincia e Asistencia aos municipios. Unha pequena parte do fondo documental do Arquivo procede de institucións desaparecidas cuxas competencias foron herdadas como son os antigos establecementos provinciais de beneficencia da Coruña, Ferrol e Santiago de Compostela. Inclúe tamén documentación procedente de organismos provinciais que compartiron os locais do Palacio Provincial: Consello Provincial, Xunta Provincial do Censo Electoral e Comisión Mixta de Recrutamento. No fondo destacan as series documentais con maior continuidade: Libros de actas do Pleno (1822, 1836- ) e Libro de actas da Comisión Provincial (1885-1932). A serie Libro de Resolucións e Decretos (1949- ) describe unha visión global das competencias e funcións da Deputación.

Condiciones de acceso

Descripción condiciones de acceso:

• Libre, exceptuando aquela documentación en mal estado de conservación e aqueloutra reservada ou de acceso restrinxido regulada especificamente pola lexislación e regulamentación seguinte: o Constitución Española de 27 de diciembre de 1978, artículo 105 b). o Ley orgánica 1/1982, de 5 de mayo, de Protección civil del derecho al honor, a la intimidad personal y familiar y a la propia imagen, artículos: 1.1, 7.3, 7.4 y 8.1. o Ley 7/1985, de 2 de abril, Reguladora de las bases de régimen local, artículo 70.3. o Ley 16/1985, de 25 de junio, de Patrimonio Histórico, artículos 57 y 62. o Real Decreto 2568/1986, de 28 de noviembre, por el que se aprueba el Reglamento de organización, funcionamiento y régimen jurídico de las entidades locales, artículo 207. o Real Decreto 208/1996, de 9 de febrero, por el que se regulan los servicios de información administrativa y atención al ciudadano. o Real Decreto 1332/1994, de 20 de junio, por el que se desarrolla determinados aspectos de la Ley Orgánica 5/1992, de 29 de octubre, de regulación del tratamiento automatizado de los datos de carácter personal, artículo 14. o Ley orgánica 15/1999 de Protección de Datos de carácter personal (LOPD) y Real Decreto 1720/2007 de Desarrollo de la Ley, artículos 2, 3, 5, 6, 7.2, 10, 13, 14 y 16. o Real Decreto 1720/2007, de 21 de diciembre, por el que se aprueba el Reglamento de desarrollo de la Ley orgánica 15/1999, de 13 de diciembre, de protección de datos de carácter personal, artículos 7 y 23 a 30. o Real Decreto 4/2010, de 8 de enero, por el que se regula el Esquema Nacional de Interoperabilidad en el ámbito de la Administración Electrónica, artículo 21.1 g). o Real Decreto 1708/2011, de 18 de noviembre, por el que se establece el Sistema Español de Archivos y se regula el Sistema de Archivos de la Administración General del Estado y de sus Organismos Públicos y su régimen de acceso, artículos 23 a 32. o Ley 19/2013, de 9 de diciembre, de transparencia, acceso a la información pública y buen gobierno, artículos 12 a 23. o Ley 7/2014, de 26 de septiembre, de archivos y documentos de Galicia. o Ley 39/2015, de 1 de octubre, del Procedimiento Administrativo Común de las Administraciones Públicas, artículos 16 y 17. o Ley 5/2016, de 4 de mayo, del patrimonio cultural de Galicia. o Ley Orgánica 3/2018, de 5 de diciembre, de Protección de Datos Personales y garantía de los derechos digitales.

Condiciones de reproducción

Condiciones de reproducción:

• As comúns, tanto en soporte papel (fotocopias, impresos e copias autenticadas) como en soportes especiais (fotografías, disquetes, CD...), salvagardando aqueles documentos e/ou series documentais aos que afecte a Lei 22/1987, do 11 de novembro, de Propiedade Intelectual e o Real Decreto Lexislativo 1/1996, do 12 de abril, polo que se aproba o Texto Refundido da Lei de Propiedade Intelectual.

Lengua:

• Spanish; Castilian

• Galician

Características físicas

Estado de conservación:

• Bo

Descripción del estado de conservación:

• O estado de conservación da documentación nos seus diferentes soportes, é aceptable. Os Libros de actas de sesións do pleno e unha pequena parte do arquivo histórico atópanse dixitalizados para a súa consulta.

Nota general

• No propio fondo da Deputación inclúese algunha documentación anterior á súa creación por considerarse antecedente directo e ter a continuidade oportuna na mesma serie en épocas posteriores. É preciso sinalar que unha pequena porcentaxe de documentos depositados no arquivo está en fase de organización e cunha descrición superficial.