Non se coñece con certeza a data de fundación deste mosteiro, pero sitúase aproximadamente na segunda metade do século XII. No tumbo que se conserva neste arquivo indícase que foi fundado por monxes desprazados do mosteiro de Carracedo, sen indicar unha data concreta. É de supoñer que, igual que o mosteiro matriz, foi inicialmente beneditino e posteriormente cisterciense. No ano 1225, segundo indica o tumbo, o papa recoñéceo como abadía, e pode ser a data da súa independencia con respecto a Carracedo.
Adquire mediante doazón e por compra os coutos de Penamaior, Fonteo, Retizós, Cascallá, Narón e Vilaselle.
Tiña propiedades e dereitos nas parroquias de Penamaior, Furco, Cereixal, Cadoalla, Cascallá, Fontarón, Sevane, Vilamane, Veiga, Vilachá, Tortes, Vilaíz, Liber, Agüeira, Ousón, Becerreá, Cruzul, Ouselle, Guilfrei, Ferreirós de Valboa e Vilouta, todas do actual concello de Becerreá; máis Santo André, Quintá, A Alence e Torés, nas Nogais; San Martín e San Miguel de Neira de Rei, Sixirei, Vilarpunteiro, Piñeira, Costantín, Vale, Pol, Aranza, Francos, Berselos, Covas, Laxes, Lebruxo, Arroxo, Baralla e Lexo en Baralla; Lamas de Biduedo, Cancelo e Vilavella en Triacastela; Cedrón, Vilaesteva de Herdeiros, Bande, Vilaleo, Pousada e Vilouzán en Láncara; Cubilledo, A Fontaneira e Martín en Baleira, Corvelle en Sarria; Castrillón no Corgo; Vilalle e A Pumarega en Castroverde, Bruicedo na Fonsagrada; e Ribas Altas en Monforte de Lemos.
En 1505 pasa a depender da Congregación de Castela, perdendo o título de abadía.
En 1835, trala exclaustración, o mosteiro quedou abandonado, foi vendido a particulares e a igrexa pasou a ser parroquial.
Historia archivística
O groso da documentación do Mosteiro de Penamaior foi recollida pola Delegación do Ministerio de Facenda trala desamortización, igual que a dos restantes mosteiros da provincia, sobre todo a partir de 1869, e posteriormente enviada ao Arquivo Histórico Nacional.
Porén, algunhas pezas acabaron en mans de particulares, probablemente polo feito de quedar o mosteiro abandonado como consecuencia da exclaustración.
Condiciones de acceso
Lengua:
Spanish; Castilian
Escritura:
Humanística
Características físicas
Estado de conservación:
Regular
Descripción del estado de conservación:
Fungos e papel debilitado.
Documentación relacionada
Unidades de descripción relacionadas
Unidades de descripción relacionadas: O resto da documentación do Mosteiro de Penamaior custódiase no Arquivo Histórico Nacional.
Xunta de Galicia. Información mantenida y publicada en internet por la Xunta de Galicia