APEO DE LOS BIENES PERTENECIENTES AL MONASTERIO DE SANTA MARÍA DE JUNQUERA DE ESPADAÑEDO, EN LA JURISDICCIÓN DEL MARQUÉS DE VIANA, TIERRA DE AGUIAR Y OTRAS PARTES.
Tradicionalmente, sinálase como data de creación oficial do Tribunal o 3 de agosto de 1480, pero, en realidade, o que podemos fixar entonces é o inicio dun proceso gradual que, en palabras do profesor Eiras Roel, "se formaliza en 1494 con la regulación del tribunal según los procedimientos ordinarios del Derecho de la época y se reconoce oficialmente como Audiencia real hacia 1514".
Conformada como tal a principios do século XVI, a Real Audiencia irá perfilando a súa estructura orgánica e competencias como tribunal de xustiza e órgano de goberno do Reino por sucesivas ordenanzas (impresas por primeira vez en 1679, na Coruña, na imprenta de Antonio Frayz). Nesta época, está presidida por un Gobernador-Capitán Xeneral e se organiza en dúas Salas, con competencia en asuntos civís e crimininais. Cada unha delas conta con 4 alcades maiores e ten asignadas dúas escribanías de asento (a Sala Primeira, Gómez e Pillado, a Segunda, Fariña e Figueroa). En outubro de 1760 créase a Sala do Criminal e dótase de 3 alcaldes maiores e dúas escribanías ( Taboada e Valado)
Entre 1566 e 1587 o Gobernador é substituído por un Rexente. Suprimida esta figura na última data indicada, restitúese no ano 1726, pero esta vez para coexistir coa de Gobernador. Gobernador /Rexente e Alcaldes Maiores conformaban o Real Acordo, o órgano de Goberno da Audiencia.
Como noutros tribunais do Antigo Réxime, funcionaban anexos á Real Audiencia pequenos xulgados. Entre eles, coñecemos hoxe, pola documentación conservada, o Xulgado de Provincia e o Xulgado da Protectoría do Voto do Apóstolo Santiago.
Como tribunal real con xurisdicción en todo o territorio de Galicia, as competencias da Real Audiencia incluían o coñecemento en 1ª instancia no termo da súa residencia e en cinco legoas á redonda (que serán 8 a partir da creación do Xulgado de Provincia en 1760) así coma nos casos de Corte. En apelación, a Audiencia coñecía das de tódolos procesos civís, criminais e de goberno das xustizas do reino e das sentencias dictadas polos seus xuíces no espacio das cinco legoas.
As sentencias da Real Audiencia eran apelables diante da Chancelería de Valladolid. Nos preitos civís, o límite, fixado inicialmente en 10.000 maravedís, elévase progresivamente, ata acadar 1.000 ducados de ouro en 1580. No criminal, aínda que nun principio podía apelarse das sentencias de mutilación de membros ou desterro de dez anos en adiante, finalmente se restrinxíu a apelación ós casos de pena de morte.
Contaba ademais a Audiencia de Galicia, a traveso do Real Acordo, con amplas facultades en materia gubernativa en todo o Reino.
O Decreto de 26 de xaneiro de 1834, que crea novas audiencias, establece o territorio de cada unha e sinala a igualdade en autoridade e facultades de todas elas, inaugura un proceso de cambio radical do réxime xurídico destes tribunais en consonancia co resto das normas que por estes anos contribuiron a liquida-lo Antigo Réxime. En consecuencia, téndese a fixar tradicionalmente nesta data o fin da existencia da antiga Real Audiencia de Galicia.
Historia arquivística
Ata o momento da creación do Arquivo do Reino de Galicia, no ano 1775, do que constitíu o núcleo fundador, o fondo documental da Real Audiencia se custodiou en diferentes lugares. Así, sobre cada escribanía de asento recaía a responsabilidade inicial da custodia das series documentais producto das súas actividades, mentres que por diversos testemuños coñecemos que xa en datas temperás existía un local, que funcionaría como arquivo central do organismo, no convento de Santo Domingo da Coruña, onde sufriría os efectos da ocupación e queima do convento por parte do exército inglés durante o sitio de 1589.
Noutros momentos, o fondo documental ou fraccións do mesmo gardáronse en diferentes institucións coruñesas, como o Convento de San Francisco, o Hospital do Bon Suceso ou, tamén, nas propias casas dos escribáns. Nuns e noutros locais, as condicións de conservación non eran sempre as máis axeitadas, tal e como poñen de manifesto algúns testemuños que se refiren a algún destes como"bódega húmeda y mal acondiconada".
Alcance e contido
Comprende esta serie os expedientes que acreditan a realización de deslindes e demarcacións de fincas ou herdades, sinalándoas, no seu caso, dispois, e limitándoas con coutos e moxóns, con obxecto, polo xeral, de achar o espacio de terreo afecto a un foro, medíndoo e limitándoo, para aclarar que fincas o integran, evitar ocultacións e determinar os donos dos dominios directo e útil. Xa que logo, estes documentos constitúen testemuños de actos de xurisdicción voluntaria, pois presupoñen a existencia dun título de propiedade material ou formal sobre o que se constrúe a súa relación xurídica, e deben diferenciarse dos "apeos litixiosos" ou xuízos de deslinde, que se realizan por mandato da autoridade xudicial para dilucidar os límites de dous terrenos ou territorios en disputa. A súa práctica, desenvolvida como un dereito derivado do de propiedade recoñecido xa no Fuero Juzgo, hai que poñela en relación co escurecemento progresivo dos bens rústicos e urbanos que integran o foro, polo constante movimento do dominio útil, que dificulta a identificación dos bens forais. A Real Audiencia tramitaba expedientes de apeo nos "casos de corte", cando o demandante posuía o privilexio de acudir directamente en primeira instancia a ela.
Copia
Condicións de acceso
Condicións de acceso
Descrición condicións de acceso:
Acceso libre. Consulta limitada para aqueles documentos que se achen en mal estado de conservación
Condicións de reprodución
Condicións de reprodución:
A reprodución da documentación deste fondo está suxeita ás seguintes disposicións: o Decreto 219/2011, do 17 de novembro, polo que se fixan os prezos públicos e as normas dos servizos de reprodución prestados nos arquivos xestionados pola Xunta de Galicia; a Orde do 31 de agosto de 2010, pola que se establecen as normas para a consulta e reprodución dos documentos nos arquivos propios e xestionados pola Xunta de Galicia.
Lingua:
Spanish; Castilian
Escritura:
Albalaes
Características físicas
Descrición do estado de conservación:
Unha parte do fondo áchase en mal estado debido ás pésimas condicións de instalación que durante séculos sufriron os documentos.
Documentación relacionada
Existencia e localización de copias
Existencia de copias: No existen copias
Unidades de descrición relacionadas
Unidades de descrición relacionadas: No fondo documental da Real Audiencia de Galicia con frecuencia é posible atopar preitos nos que corren unidos expedientes de apeo, por aportalos as partes como proba en defensa do seu dereito; por seren ordenados xudicialmente para delimitar termos en litixio; porque foron a orixe mesma do litixio (por xurdiren interesados que contradin o apeo), ou por outras causas. Pódense citar en concreto as seguintes unidades de instalación: Leg. 548/11, Leg. 1.357/9, Leg. 27.213/289, Leg. 409/44, Leg. 19.901/2, Leg. 1.789/5.
No grupo de fondos procedentes de mosteiros e conventos desamortizados consérvanse numerosos expedientes de apeo, soltos ou recollidos en formato libro. Véxase:
- Nº 230-s. a
Catálogo de libros de Monasterios
(Orden topográfico)
Fechas extremas: XVII-XVIII
Acompaña: Índice de libros de monasterios (Orden alfabético-geográfic o)
Nª de fichas: 676
SG: L.39
- Nº 231- 1979-1980. A Coruña
Archivo Histórico del Reino de Galicia. Sección XII.[Inventario de clero de la provincia de La Coruña]. Contiene:
1. 1979, A Coruña.
Archivo Histórico del Reino de Galicia. Sección XII. Relación de Libros de Monasterios. [Inventario]. 266 a 287 f.
2. 1979, A Coruña
Archivo Histórico del Reino de Galicia. Sección XII. Inventario de la Documentación de Eclesiásticos / Director: Antonio Gil Merino. Realizado por Concepción Julve Benedicto. 2 h., 296 f. (1). A partir de 266- Apéndice
Acompaña:- 1980, A Coruña
Archivo Histórico del Reino de Galicia. Sección XII. Documentación procedente de monasterios. Índice alfabético de personas, localidades y asuntos. 60 f. (p. 298-358)
358 f. Mec. ; 30,5 x 21,5 cm. ; enc. Rust.
SG: L. 39