O Arquivo Histórico Provincial de Ourense (AHPOu) foi fundado en 1943 por impulso de Xesús Ferro Couselo, en aplicación do Decreto de 12 de novembro de 1931 de creación de arquivos históricos provinciais. Instalouse inicialmente no Arquivo da Delegación de Facenda tomando como documentación fundacional os fondos das institucións relixiosas desamortizadas no século XIX que se conservaban nese Arquivo. Durante os seus primeiros anos de existencia, malia a precariedade de medios e persoal, acometeuse unha intensa tarefa de ordenación, clasificación e descrición destes fondos, reclamouse o ingreso dos fondos chamados pola lexislación a ser depositados no AHP, como os protocolos notariais, e promoveuse o ingreso de distintos fondos privados.
A pesar de que a instalación do AHPOu nas dependencias do Arquivo de Facenda se fixo con carácter provisional, a interinidade prolongouse por máis tempo do esperado. Nos anos cincuenta do século pasado, grazas ás xestións realizadas polo director de ambos centros, o Estado comprou o Pazo Episcopal de Ourense, unha das obras de arquitectura civil románica máis importantes da Península, para albergar o Museo Arqueolóxico e o AHPOu. En xaneiro de 1964 inaugurouse a nova sede, o que supuxo unha mellora substancial das condicións do centro. 1969 supón o principio dunha nova etapa: incorpórase como directora Olga Gallego Domínguez e entra en vigor o decreto 14/1969 no que se dispón que os arquivos históricos provinciais recollan a documentación producida pola administración periférica do Estado con 15 anos de antigüidade. É dicir, a partir deste momento, o AHPOu ademais de histórico, tivo carácter de arquivo intermedio.
En 1989, ano no que Elisa Fernández-Pousa Suárez se pon ao fronte da institución, a xestión foi transferida á Xunta de Galicia e tamén se converteu en arquivo intermedio e histórico da Administración territorial da Xunta de Galicia na provincia de Ourense. Ao longo do tempo, aos fondos fundacionais fóronse sumando outros, ingresados por distintas vías como compras, doazóns, legados, depósitos, así como polas transferencias ordinarias realizadas por distintas unidades da Administración.O arquivo suma hoxe 261 fondos e 12 coleccións. Destaca especialmente este arquivo polos seus fondos de orixe privada: familias, persoas, e institucións relixiosas, entre outros; que converten ao AHPOu no arquivo público galego máis rico neste tipo de fondos.
Documentación relacionada
Existencia e localización de copias
Existencia de copias: No existen copias
Xunta de Galicia. Información mantenida y publicada en internet por la Xunta de Galicia