Familia Ozores

Referencia

• ES.GA.15030.ARG/2.1.2.16.

Título

• Familia Ozores

Data de creación

• 1336-01-01 / 1954-12-31. 1336 a 1954

Nivel de descrición

• Fondo

Volume e soporte da unidade de descrición

• 12 metros
• 84 Unidade(s) de instalación

• Ozores de Prado, familia ‌

Historia institucional/Reseña biográfica

• O título de Marqués de "San Martín" de Ombreiro foi unha mercede concedida en 1817 por Fernando VII ao cabaleiro lugués don José María de Prado Neira, vinculeiro da casa de San Fiz de Asma e outras agregadas a esta, así como fillo primoxénito de Benito María de Prado Lemos, coronel de cabalería e iniciador dos trámites para a consecución do título finalmente concedio ao seu fillo. A concesión deste título foi facilitada tanto polo protagonismo social do pretendente como por ser cabeza dun extenso patrimonio que a comezos do século XIX contabilizaba varios vínculos e casas fidalgas repartidas por toda Galicia. Como é grande o número destes patrimonios e o proceso da súa confluencia, complexo, cómpre distinguir dous bloques explicativos para facilitar o relato da súa historia. O primeiro deles refírese á casa matriz, a chantadina de San Fiz e ás súas agregadas; o segundo explica o xurdimento e evolución doutras casas que confluirán con aquela a comezos do século XIX. En relación coa historia do primeiro bloque, xurdido arredor da ribeira do Asma, cómpre centrarse en dous nomes e dúas zonas a mediados do século XVI: o escribán Esteban Tenreiro en Chantada e o coéngo Gómez Núñez de Gaioso en Lugo. Os patrimonios fundados por ambos confluirá na persoa de María de Neira Prado a finais do século XVI arredor de dúas comarcas ben diferenciadas: unha cun grande peso de rendas vitícolas (a de San Fiz) e outra próxima a Lugo con gran importancia das rendas cerealíferas. Consolidado este dominio, no século XVIII engadiráselle a Casa de Tarrío de Cima, situada na mesma parroquia de San Fiz de Asma, por obra do casamento de Vicente María de Prado Lemos con María José Pardo. Un descendente desta parella, o coronel Benito María de Prado e Lemos, engradecería o patrimonio polo seu casamento con María Josefa de Neira. O fillo destes, José María de Prado, sería o que acadaría o título de primeiro marqués de "San Martín" de Ombreiro. O segundo bloque comprende todas as casas reunidas no patrimonio que achegou María Josefa de Neira ao casar co primeiro marqués de Ombreiro. Pola súa vez, este segundo bloque pódese estruturar en tres núcleos: o primeiro, o da Torre Boedo, que incluirá os vínculos de Velesar e Bodán, e que máis tarde quedará anexado ao pazo de Fingoi, coñecido nos documentos como "Casa de Lugo polos Ulloa". O segundo núcleo correspóndese con este pazo de Fingoi, orixinado no vínculo que fundara en 1598 o rexedor de Lugo Juan López de Ocampo, seguido por diversos vinculeiros de apelidos Ulloa e Cedrón, que anexou no século XVII o vínculo do pazo da Pena, na comarca de Friol, e que se agregaría a fins do século XVIII ao pazo lugués da familia Neira. O terceiro, en fin, o dos Neira de Lugo, que remataría anexado ao patrimonio de San Fiz de Asma, acumulou, a partir do vínculo fundado polo tesoureiro de alcabalas lugués Juan Vázquez de Neira a comezos do século XVII sobre un patrimonio fundamentalmente urbano, diferentes dominios fidalgos por sucesivos enlaces matrimoniais: a Ferrería de Quintá, en Quiroga, a casa de Cabanas, en Trives, a de Arcos, en Valdeorras, e a casa de Vilafranca, en Villafranca del Bierzo.

Historia arquivística

• O conxunto de documentos do Marquesado de "San Martín" de Ombreiro é o resultado da reunión dos distintos arquivos familiares dos pazos que confluíron baixo o dominio da Casa de San Fiz de Asma a finais do século XVIII. Ata ese momento, os arquivos de cada casa particular foron trocando de donos conforme cada vínculo era anexado por outro. Así, a unión de todos eles significaría o traslado á casa central de Lugo, onde permaneceron baixo a supervisión dos administradores e arquiveiros dos marqueses ata o século XX. Rematada a Guerra Civil, a fixación da residencia do marqués no pazo da rúa Tabernas da Coruña significou o traslado do arquivo a esta cidade, onde quedou ao coidado do irmán do marqués, don Fernado Ozores Marquina. Os documentos achábanse clasificados, ordenados e instalados en mazos e caixóns ata o seu traslado á Coruña. O sistema de organización era topográfico-cronolóxico (parroquia, lugar, data), se ben nalgúns casos instroducírase un criterio funcional que distinguía tipoloxías documentais: testamentos, dotes, melloras, doazóns, autos posesorios, partillas, inventarios e imposicións e redencións de censos. A distribución dos mazos nos caixóns non era absolutamente regular e mesmo producíase a repetición de números de mazos referentes a casas diferentes. En consecuencia, e previamente á doazón, o irmán do marqués confeccionou unha breve descrición do arquivo de acordo cun "índice aproximado" no que se sinalaba de forma somera o contido de cada unidade ou se facía un inventario esquemático da mesma. Así, os documentos distribuíronse en 85 cartapacios de tamaño desigual, desdobrándose algúns deles para facilitar o manexo. Con isto, os antigos mazos repartíronse de forma aleatoria, producíndose unha alteración orgánica e mesturando casas de dominios diferentes en moitos cartapacios, mentres que noutros se respectou a primitiva coherencia. Unha pequena parte do fondo (catro unidades de instalación) fora desgallada por partillas, correspondéndolle a don Eduardo Ozores Arraiz, quen, no entanto, doaría máis tarde tamén ese quinón á Xunta de Galicia, que aceptaría a entrega por Decreto 29/1992, do 29 de xaneiro.

Alcance e contido

• Sendo a organización do fondo por casas ou dominios, más do 50% dos documentos ten que ver coa casa principal ou matriz de San Fiz de Asma. Estes, xunto cos do Marquesado, constituído en 1817, e os da Torre de Boedo, constitúen practicamente tres cuartas partes dos documentos. En todos os casos predominan os documentos que teñen relación directa co patrimonio dos pazos, ben como títulos de propiedade ou como documentos de administración. Neste senso, as principais series son as de compravendas, correspondencia, memoriais cobradores, escrituras de foro, preitos, escrituras de arrendo e contas. Ademais, presentan grande interese os inventarios de documentos e as xenealoxías.

Existencia e localización de copias

• Existencia de copias: No existen copias