Este órgano xurisdicional foi creado pola Lei do 9 de febreiro de 1939. Nela declarábase a responsabilidade política, tanto de persoas físicas como xurídicas, que desde outubro do ano 1934 ata o 18 de xullo de 1936, contribuíran á subversión. Despois da ultima data tamén incorrían en responsabilidade os que se opuxeran ao Movemento Nacional.
A Lei establece tres tipos de sancións:
- Restritivas de actividades ou traballos. Podía ser unha inhabilitación absoluta ou especial.
- Limitadoras da liberdade de residencia. Podía ir desde o desterro no estranxeiro, ás posesións africanas ou a outra localidade dentro da península.
- Económicas. Multas ou perdas de bens totais ou parciais.
En casos excepcionais podía proporse ao Goberno a perda da nacionalidade española.
Dentro das súas esferas competenciais, esta materia lles correspondía a:
- Tribunal Nacional de responsabilidades políticas.
- Á Xefatura Superior Administrativa.
- Aos tribunais rexionais
- Aos xulgados de instrución Provinciais
- Ás Audiencias
- Aos xulgados civís especiais
Os tribunais rexionais créanse en todas as capitais de provincia nas que exista unha audiencia provincial ademais de en Bilbao, Ceuta e Melilla.
Estes tribunais rexionais estarán compostos polo presidente, que será un xefe do exército, por un funcionario da carreira xudicial, con categoría non inferior á de xuíz de ascenso, e po un militante de Falange Española Tradicionalista y de las JONS coa carreira de avogado.
As súas competencias están establecidas no artigo 26 e en xeral se encargaban da supervisión dos expedientes en tramitación, ditar a sentenza e a súa execución, axiña fose firme.
Esta xurisdición especial foi modificada pola Lei de 19 de febreiro de 1942, que practicamente pon fin a estes tribunais, xa que a meirande parte das competencias se traspasaron ás audiencias provinciais e xulgados de primeira instancia e instrución.
Finalmente, se suprime de xeito definitivo polo Decreto de 13 de abril de 1945.
Historia arquivística
Procedentes do Arquivo Territorial Xudicial da Coruña, os expedientes deste tribunal ingresaron mesturados cos correspondentes ao Xulgado de Primeira Instancia e Instrución Número 2 da Coruña.