Xulgado Instrutor Provincial de Responsabilidades...

Referencia

• ES.GA.27028.AHPLU/1.1.5.1.XRPL.

Título

• Xulgado Instrutor Provincial de Responsabilidades Políticas de Lugo

Fecha de creación

• 1936 / 1966

Nivel de descripción

• Fondo

Volumen y soporte de la unidad de descripción

• 26 Unidade(s) de instalación
• 3,7 m.

• Xulgado Instrutor Provincial de Responsabilidades Políticas de Lugo (España, 1939-1942) ‌

Otros productores

• Comisión Provincial de Incautacións de Lugo (España, 1937-1939) ‌

Historia institucional/Reseña biográfica

• Durante a Guerra Civil, o bando sublevado estableceu no ámbito da xustiza unha xurisdición especial como un mecanismo máis para consolidar o seu novo réxime e argumentar xurídica e ideoloxicamente a represión daqueles que se opuxeron ao chamado Movemento Nacional. Principalmente articulouse coa Lei de Responsabilidades Políticas de 1939 e un dos principais obxectivos era sancionar economicamente aos que participaron no bando republicano. Os precedentes lexislativos desta lei sitúanse no Decreto 108/1936 da Xunta de Defensa Nacional que establece a ilegalidade e a incautación dos bens e documentos das agrupacións políticas e sociais que integraron a Fronte Popular no proceso electoral de 1936. En base a esta normativa, os xenerais do exército remitían unha relación de persoas e bens ao xulgado de primeira instancia para que se decretase o embargo de bens ata a depuración das responsabilidades civís ou criminais. As disposicións do 10 de xaneiro de 1937 desenvolveron esta materia ao crear a Comisión Provincial de Incautacións de Bens, que estaba integrada polo gobernador civil, un maxistrado da Audiencia e un avogado do Estado. Este organismo nomeaba a un xuíz, que podía ser un oficial do exército ou un funcionario da carreira xudicial, para que iniciase un expediente de responsabilidade civil que determinase o embargo dos bens do procesado, sen prexuízo da responsabilidade penal. O expediente era elevado ao xeneral do exército quen determinaba se os inculpados eran responsables e a contía da súa responsabilidade. A peza de embargo remitíase ao presidente da Audiencia Provincial para que executase o acordo. Coa proximidade da finalización da contenda, dítase A Lei do 9 de febreiro de 1939 de Responsabilidades Políticas, que crea diferentes organismos: Tribunal Nacional de Responsabilidades Políticas, Xefatura Superior Administrativa, tribunais rexionais de responsabilidades políticas, xulgados instrutores provinciais e xulgados civís especiais, todos eles dependentes da Vicepresidencia do Goberno, e que supón a disolución das comisións de incautacións. O Tribunal Rexional de Responsabilidades Políticas está composto polo xefe do exército, un funcionario xudicial e un membro da Falanxe que sexa avogado e créase en capitais onde exista unha Audiencia Territorial. Principalmente ordenaban aos xuíces instrutores provinciais a formación de expedientes e ditaban sentenza. O Xulgado Instrutor Provincial fórmano oficiais do corpo xurídico militar; encárgase de cursar ao Tribunal Rexional as denuncias que recibe para que este acorde se procede a incoación do expediente de responsabilidades políticas; ademais realiza a instrución dos expedientes e solicita informes. O Xulgado Civil Especial está ao cargo dun xuíz de primeira instancia ou maxistrado e está asignado ao Tribunal Rexional. As súas principais funcións, unha vez desaparecida a Comisión Provincial de Incautacións, son a formación da peza separada de embargo e a administración dos bens. As apelacións contra as súas resolucións elevábanse á Audiencia Territorial. Ao crearse estes novos organismos, as sentenzas que foran ditadas pola xurisdición militar dirixíanse ao Tribunal Rexional. As denuncias particulares podían formalizarse ante o Tribunal Rexional, xulgados instrutores provinciais ou calquera xulgado ordinario. O xuíz instrutor provincial, recibida a orde de proceder, citaba ao inculpado e pedía informes a alcaldes, xefes locais de FET-JONS, curas párrocos e comandantes da Garda Civil. A Lei do 19 de febreiro de 1942 sobre reforma da de Responsabilidades Políticas suprime os tribunais especiais e atribúese á xurisdición ordinaria o axuizamento das responsabilidades, ao mesmo tempo que se reducen os supostos acusatorios. As funcións do Tribunal Rexional son asumidas pola Audiencia Provincial, mentres que o Xulgado de Primeira Instancia e Instrución exerce as competencias dos suprimidos xulgados instrutores provinciais e xulgados civís especiais. A diminución das denuncias entre outras causas puxo fin a esta xurisdición especial de responsabilidades políticas, que se suprime definitivamente mediante Decreto do 13 de abril de 1945, ao mesmo tempo que se establece a posibilidade de constituír unha Comisión Liquidadora. O Decreto 2824/1966, do 10 de novembro, concede un indulto xeral de todas as sancións derivadas da lexislación de responsabilidades políticas e disolve a Comisión Liquidadora.

Historia archivística

• A documentación relativa a responsabilidades políticas foi entregada ao arquivo polo secretario da Audiencia Provincial en abril de 1990. Pouco tempo despois foi solicitada a súa devolución, de maneira que en 1991 reintegrouse á Audiencia sen organizar nin describir. Permaneceu nas dependencias do antigo palacio de xustiza ata que se trasladou aos sotos do novo edificio dos xulgados de Lugo en 2006, onde estivo almacenada ata que en 2008 parte da documentación volveu ser transferida ao Arquivo Histórico nun estado de conservación regular. A primeira entrega ao Arquivo Histórico Provincial constaba de 31 unidades de instalación (así se reflicte na acta de devolución de 18-10-1991) e a segunda de 21 caixas homologadas e de 4 mazos. Posteriormente, o arquiveiro xudical localizou a documentación restante espallada e mesturada con outros fondos, unha parte da cal estaba deteriorada, e transferiuse en 8 unidades documentais.

Alcance e conteúdo

• Basicamente componse de expedientes de responsabilidades políticas, que permiten coñecer o alcance da represión social e económica na provincia de Lugo. Así mesmo son unha fonte de estudo da historia política e sindical durante o primeiro franquismo.

Condiciones de acceso

Descripción condiciones de acceso:

• A documentación é de acceso libre, segundo a lexislación vixente.

Condiciones de reproducción

Condiciones de reproducción:

• Os prezos e as normas do servizo de reprodución estarán suxeitos ás disposicións establecidas pola Xunta de Galicia. A prestación do servizo quedará condicionada ao estado de conservación dos fondos.

Lengua:

• Spanish; Castilian

Unidades de descripción relacionadas

• Unidades de descripción relacionadas: Existen varios fondos neste mesmo arquivo que poden completar esta documentación: 1. No fondo da Prisión Provincial de Lugo custódianse expedientes procesuais de reclusos, algúns deles cumpren condenas por cuestións políticas. 2. No fondo do Concello de Lugo existe un libro do cemiterio onde constan axustizados por motivos políticos. 3. Nos fondos dos xulgados de primeira instancia e instrución de Monforte de Lemos, Quiroga, Ribadeo e Becerreá consérvanse expedientes de responsabilidades políticas.
  

Descriptores de materia

• Tribunais especiais ‌
• Represión política ‌
• Franquismo ‌