Xefatura Comarcal/Local do Movemento de Ortigueira

Referencia

• ES.GA.15030.ARG/1.6.6.

Título

• Xefatura Comarcal/Local do Movemento de Ortigueira

Fecha de creación

• 1936-01-01 / 1976-12-31. 1936 a 1976

Nivel de descripción

• Fondo

Volumen y soporte de la unidad de descripción

• 12 Unidade(s) de instalación

• Xefatura Comarcal do Movemento de Ortigueira. (1936 - 1976) ‌

Historia institucional/Reseña biográfica

• A Falanxe Española é un partido fundado por José Antonio Primo de Rivera en outubro de 1933. En febreiro de 1934, froito da fusión coas Xuntas Ofensivas Nacional Sindicalistas (XONS), xorde a FE das XONS, partido ao que se irán agregando pequenos partidos fascistas a longo do tempo. A Falanxe xorde en Galicia na localidade de Vilagarcía de Arousa, parece que coa visita de José Antonio Primo de Rivera o 17 de marzo de 1935. En xuño de 1936, antes do alzamento militar, houbo unha concentración de xefes da Falanxe en Santiago de Compostela para ultimar a cooperación co exército. A esta reunión acudiron Feliciano Crespo Bello e Luciano Blanco Suárez en representación da Falanxe de Ortigueira, segundo datos da documentación. Precisamente o primeiro xefe local/comarcal, sempre seguindo os datos proporcionados polo fondo, foi Feliciano Crespo Bello. O 20 de outubro de 1936, Crespo nomeou subxefe comarcal a Luciano Blanco Suárez, secretario a José Escudero Muíño e tesoureiro a Pedro Chao Pérez. No ano 1947 foi nomeado secretario comarcal Guillermo Caula Rubido. A súa irmá ocupa a secretaría da Sección Feminina e o seu irmán era o delegado da Fronte de Xuventudes. En 1952 Luciano Blanco Suárez substitúe a Feliciano Crespo Bello. Este exerceu tamén como alcalde da vila e como delegado da Vella Garda. Blanco, segundo datos dun certificado de antecedentes e boa conduta de 1937, pertencía á Falanxe desde novembro de 1935. Finalmente, o 5 de setembro de 1956 foi nomeado xefe local José B. Castiñeiras Teijido, que, polo menos en 1965, seguía á fronte da Xefatura. A Falanxe de Ortigueira en 1936 xa aparece na documentación co rango de xefatura comarcal. Nesta data tan temperá non atopamos datos sobre a súa organización. Si temos datos para a Xefatura Local de Cedeira, dependente da Comarcal de Ortigueira, que contaba coa seguinte estrutura: xefe, subxefe, secretario e tesoureiro-contador. O Estatuto de Falanxe de 1937 dedica o seu capítulo III ás organizacións locais. Especifica que para constituír unha local cómpren polo menos vinte afiliados militantes e a autorización da xefatura provincial. De non chegar a esa cantidade, integraranse na local máis próxima. Non necesitan autorización expresa para actos de administración dos seus propios recursos. Os órganos das falanxes locais serán os seguintes: xefe local, secretario, tesoureiro, delegados locais de servizos e xefe local de milicias. A xefatura de cada falanxe local designará o secretario e o tesoureiro; proporá o nomeamento e destitución dos delegados de servizo aos delegados provinciais respectivos Por medio da circular núm. 35, de 1938, sabemos que se suprimiron as xefaturas comarcais que, segundo se desprende da mesma disposición, se crearan para orientar o gran crecemento da organización tras o alzamento militar. Pero esta supresión, que foi acompañada da creación de tres inspeccións das falanxes locais, unha delas a de Ferrol-Pontedeume-Ortigueira, non houbo obter os resultados esperados: na circular 56/1939 retómase a organización a través das xefaturas comarcais, que tiñan como misión controlar, inspeccionar e dirixir as locais. A comarcal de Ortigueira agrupaba as locais de Cerdido, Mañón, As Pontes, As Somozas e Ortigueira. A través desta circular tamén se crearon as xefaturas de zona, que reunirían polo menos dúas comarcais. O Estatuto de Falanxe de 1939 maniféstase respecto ás xefaturas locais de xeito practicamente idéntico ao de 1937. Isto cambia na circular 78/1941. Especifica que a Xefatura Comarcal de Ortigueira se divide nas locais de Ortigueira, Cerdido, Mañón, As Somozas, Cariño e Cedeira. Seguindo o establecido nesta circular, a xestión dos xefes comarcais alcanza a inspección e orientación das locais da súa zona. Mediante esta circular suprímense as inspeccións de zona. Os secretarios, segundo a circular 84/1941, son os encargados da boa marcha da burocracia. En 1942, pola circular 94, e dada a especial configuración xeográfica do territorio galego, establécese que as falanxes locais se articulen por medio das parroquias. Nelas existirá un delegado parroquial de Falanxe que posuirá a lista de afiliados desa parroquia, pero que funcionará sen amparo burocrático. A circular 108/1942 establece que o cargo de administrador/tesoureiro debe existir en todas as falanxes locais e que deben render contas ao delegado provincial de Tesouraría. A número 157 de 1943 fixa as atribucións dos xefes comarcais: - o control da acción das diferentes delegacións de servizos da súa xefatura; - a orientación da organización de servizos de acordo cos xefes locais, así como das delegacións parroquiais; - a inspección e vixilancia das locais: teñen a obriga de inspeccionar cada mes polo menos unha local, de cubrir o parte correspondente e envialo á xefatura provincial. Parece que en 1954, segundo datos das circulares que se conservan no fondo, se crean os consellos locais como órganos consultivos e asesores das xefaturas locais. Este consello estaba presidido polo xefe local e integrado, entre outros, por: - o alcalde da localidade se era afiliado a Falanxe; - o delegado local da Vella Garda; - o delegado local de ex-combatentes; - o secretario local; - o tesoureiro local. O consello debe reunirse mensualmente. En 1956, por medio da circular 335, elimínanse as xefaturas comarcais, entre outras razóns, porque os estatutos de Falanxe só lles recoñecían personalidade ás locais O Regulamento de organización e funcionamento das xefaturas provinciais e locais de 1959 establece, polo que atinxe ás locais, o seguinte: - As xefaturas locais agrupan os afiliados con residencia no territorio da súa xurisdición. É o primeiro chanzo no mando do Movemento. - A xefatura local está constituída polo xefe local, o Consello e as delegacións locais mais os afiliados. - Para auxiliala nas súas actividades, proporá un secretario sobre o que recaerá a función administrativa, o control dos afiliados e a relación cos distintos órganos da xefatura. - O secretario local serao tamén do Consello e será o encargado de velar pola execución dos seus acordos. - O xefe local proporá tamén un tesoureiro que exercerá as funcións de administrador e depositario dos fondos da xefatura.

Historia archivística

• Este fondo estaba custodiado no domicilio do derradeiro secretario do Movemento en Ortigueira, Rogelio Escudero González, desde a extinción da Falanxe e o peche da súa sede na rúa Francisco de Santiago nesa localidade.

Alcance e conteúdo

• O total da documentación deste fondo custodiada no Arquivo abarca o período entre 1936 e 1976. Trátase de series moi curtas; as máis voluminosas son Correspondencia (tanto de entrada como de saída) e Circulares. Estamos ante un fondo que ilustra a organización do Movemento a nivel comarcal e local.

Condiciones de acceso

Descripción condiciones de acceso:

• Con carácter xeral a documentación é de libre acceso.

Condiciones de reproducción

Condiciones de reproducción:

• A reprodución da documentación deste fondo está suxeita ás seguintes disposicións: - Decreto 219/2011, do 17 de novembro, polo que se fixan os prezos públicos e as normas dos servizos de reprodución prestados nos arquivos xestionados pola Xunta de Galicia. - Orde do 31 de agosto de 2010, pola que se establecen as normas para a consulta e reprodución dos documentos nos arquivos propios e xestionados pola Xunta de Galicia.

Lengua:

• Spanish; Castilian

Características físicas

Estado de conservación:

• Bo

Existencia y localización de copias

• Existencia de copias: Non existen copias
  

Unidades de descripción relacionadas

• Unidades de descripción relacionadas: - Xefatura Comarcal de Betanzos. 1936-1970 - Delegación Provincial de Xuventudes. 1936-1982 - Delegación Provincial da Sección Feminina. 1944-1981