Expediente do catastro de Ensenada da parroquia de San...

Referencia

• ES.GA.27028.AHPLU/1.3.1.1.1.1.//10541 (1 a 4).

Notação:

• Caixa 10541 (1 a 4)

Título

• Expediente do catastro de Ensenada da parroquia de San Xoán de Agüeira

Fecha de creación

• 1753 / 1753

Nivel de descripción

• Unidade documental

Volumen y soporte de la unidad de descripción

• 4 Libro(s)

• Intendencia de Galicia ‌

Historia institucional/Reseña biográfica

• A Real Intendencia de Galicia foi creada por Real cédula do 2 de abril de 1712, e como as restantes intendencias establecidas en España durante o reinado de Felipe V, responde a un modelo de institución “comisarial”, é dicir, que está presidida por un funcionario que actúa en comisión de forma temporal baixo a dependencia directa do poder central, e máis concretamente, do poder de El-rei. Neste senso, responde a un modelo de administración “secretarial” fronte a outro “colexial” ou sinodal, imperante a primeiros do século XVIII, que os Borbóns trataron de impoñer a imitación da administración francesa, pero que xa contaba con antecedentes en España. Esta nova institución topou coa oposición das institucións tradicionais de Galicia, que xunto con outras circunstancias supuxeron a súa suspensión entre 1716 e 1718. A Real ordenanza de 1718 regulamentou o nomeamento dos intendentes e o seu ámbito xurisdicional. Pero o pleno desenvolvemento das súas funcións administrativas non se acadou ata a segunda metade do século XVIII, a raíz da publicación da Ordenanza de intendentes-corrixidores de 1749, que debe relacionarse con outras disposicións que no mesmo ano impoñen a recadación e administración directa das rendas por parte da Coroa e o establecemento da Única Contribución, imposto directo co que se pretendía racionalizar o sistema fiscal. As funcións dos intendentes eran moi amplas. Destacan as de carácter militar (ou facendístico-militar) e facendístico (recadación, control e administración de rendas), pero tamén as tiñan de xustiza e de fomento (da riqueza, das comunicacións…). Froito do espírito reformista, ilustrado e despótico do século XVIII, a oposición das institucións e forzas tradicionais (como o Consello de Castela ou a propia Audiencia de Galicia), mais o nacemento e desenvolvemento do Réxime Liberal significarán primeiro unha mingua das súas atribucións, que quedarán reducidas na práctica ás facendísticas; e despois, a súa definitiva desaparación en 1849, en que os novos gobernadores de Provincia, asumen, sequera nominalmente, as súas competencias. No ámbito territorial das Intendencias podían existir partidos fiscales (no caso do AHP de Lugo serías os partidos de Lugo e Mondoñedo), a cargo dos Subdelegados de Partido o Subdelegados de Rentas, que, baixo a dependencia xerárquica do Intendente, realizaban as mismas función que este no partido, fundamentalmente de carácter facendístico

Historia archivística

• A documentación formaba parte do arquivo da delegación do ministerio de economía e facenda de Lugo e chegou na primeira transferencia dese organismo en1989. A documentación transferida chegou en tres “agrupacións” diferentes que seguramente reflicten a propia organización da documentación no seu arquivo de procedencia: a primeira agrupación correspondía o catastro do marqués de la Ensenada, la segunda ós libros e a terceira, os “legaxos”. A transferencia viña acompañada dun inventario topográfico e a documentación conservabase, en xeral, en bo estado

Alcance e conteúdo

• O expediente do catastro de Ensenada contén as "Respuestas Generales" e "Particulares" de cada entidade catastrada nos que se sistematizou a información procedente das declaracións feitas polos veciños. As "Respuestas Generales" ou "Interrogatorio" conteñen as respostas dadas a corenta preguntas relativas á entidade catastrada que abarcan aspectos moi diferentes, entre eles, o deslinde da entidad. As "Respuestas Particulares" constitúen o resultado das pescudas completas e constan de dous tipos de libros: "reales" o "maestros" e "personales". De cada un deles existen duas variantes, unha para leigos ou laicos e outra para eclesiásticos. Os libros reais ou maestros constitúen un apeo no que se cuantifican as propiedades, rendas, gandos, industrias e comercios dos veciños e forasteiros leigos e eclesiásticos de cada entidade catastrada. Recolle entre outros datos a situación das fincas, a cabida, calidade, lindes e cargas que recaen sobre elas e incluso un croquis. Xeralmente van precedidos dun índice alfabético de propietarios con referencia á folla donde se atopa o asento correspondente. Posteriormente os peritos que participan na súa elaboración ratifican os seus xuramentos, suscriben e asinan xunto ó escribán. Poden incluir outros documentos tales como claseo de terras. Hai que destacar que é neste libro onde se rexistran os montes vecinais en man común baixo o epígrafe de "emolumentos del común", "montes comunales" o simplemente "común" aínda que en ocasións é o xuiz da xurisdición á que pertenece a entidade catastral quen declara os comunais, neste caso o asento aparece ó final do libro. Os libros persoais informan sobre a poboación catastrada. Consisten nunha relación de veciños facendados ordeados alfabéticamente polo nome de pila coa súa idade, esado civil, estamento e, en ocasións datos doutras persoas que conviven con eles. Hai que ter en conta que, aínda que a entidad territorial que se tomou como base para formar o catastro foi polo xeral a parroquia, podemos atopar outras demarcacións como xurisdicións o coutos, que sendo de señorío particular se utilizaban como demarcación administrativa. Estas xurisdicións o coutos poden ser de tamaño inferior ou superior á parroquia e incluso ó concello. En calquera caso se especificará na área de notas a correspondencia destas demarcacións antigas coas actuais, así como calquera cambio acontecido nas parroquias do que teñamos constancia.

Condiciones de acceso

Descripción condiciones de acceso:

• A documentación é de acceso libre, segundo o artigo 57 da Lei 16/1985 de Patrimonio Histórico Español (supera o límite de 50 anos desde a data do documento que determina a lexislación para a súa consulta pública) e o artigo 23 da Lei 7/2014 de arquivos e documentos de Galicia. En todo caso o acceso esta condicionado polo estado de conservación dos documentos.

Condiciones de reproducción

Condiciones de reproducción:

• A reproducción dos documentos está condicionada polo estado de conservación dos mesmos. Os prezos están suxeitos ao Decreto 219/2011, do 17 de novembro, polo que se fixan os prezos públicos e as normas dos servizos de reprodución prestados nos arquivos xestionados pola Xunta de Galicia. A prestación do servizo quedará condicionada ao estado de conservación dos fondos.

Lengua:

• Spanish; Castilian

Escritura:

• Humanista

Características físicas

Estado de conservación:

• Bo

Existencia y localización de originales

• Localización de originales: O Arquivo Histórico Nacional e o Arquivo de Simancas conservan outra documentación producida no proceso de elaboración do catastro de Ensenada e un exemplar dos libros interrogatorios. Estos últimos estan dixitalizados e poden consultarse na páxina web do portal de arquivos estatais (pares.mcu.es)
  

Nota general

• Esta parroquia era coñecida polo nome de San Xoán do Val da Ribeira de Agüeira. No interrogatorio a entidade denomínase freguesía de San Xoán de Augueira, terra e partido.

Descriptores geográficos

• San Xoán de Agüeira (parroquia, Becerreá, Lugo, España) ‌