APEO DE LOS BIENES Y RENTAS PERTENECIENTES A FERNANDO BERMÚDEZ DE CASTRO, DUEÑO DE LA FORTALEZA DE MONTAOS Y PEÑAFLOR, EN EL LUGAR DE SABADÍN, PARADIBAS Y OTROS DE LA JURISDICCIÓN DE PEÑAFLOR.
Tradicionalmente, sinálase como data de creación oficial do Tribunal o 3 de agosto de 1480, pero, en realidade, o que podemos fixar entonces é o inicio dun proceso gradual que, en palabras do profesor Eiras Roel, "se formaliza en 1494 con la regulación del tribunal según los procedimientos ordinarios del Derecho de la ép oca y se reconoce oficialmente como Audiencia real hacia 1514". Conformada como tal a principios do século XVI, a Real Audiencia irá perfilando a súa estru ctura orgánica e competencias como tribunal de xustiza e órgano de goberno do Reino p or sucesivas ordenanzas (impresas por primeira vez en 1679, n a Coruña, na impren ta de Antonio Frayz). Nesta época, está presidida por un Gobernador-Cap itán Xe neral e se organiza en dúas Salas, con competencia en asuntos civís e cr imininais. Cada unh a delas conta con 4 alcades maiores e ten asignadas dúas escribanías de asento ( a Sala Primeira, Gómez e Pillado, a Segunda, Fariña e Figueroa). En out ubro de 1 760 créase a Sala do Criminal e dótase de 3 alcaldes maiores e dúas es cribanías (Taboada e Va lado) Entre 1566 e 1587 o Gobernador é substituído por un Rexente. Suprimida esta figu ra na última data indicada, restitúese no ano 1726, pero esta vez para coexistir coa de Gobernador. Gobernador/Rexente e Alcaldes Maiores conformaban o Real Aco r do, o órgano de Goberno da Audiencia. Como noutros tribunais do Antigo Réxim e, funcionaban anexos á Real Audiencia pe quenos xulgados. Entre eles, coñecemos hoxe, pola documentación conservada, o Xu lgado de Provincia e o Xulgado da Protectoría do V oto do Apóstolo Santiago. Como tribunal real con xurisdicción en todo o terr itorio de Galicia, as compete ncias da Real Audiencia incluían o coñecemento en 1 ª instancia no termo da súa residencia e en cinco legoas á redonda (que serán 8 a partir da creación do Xulg ado de Provincia en 1760) así coma nos casos de Corte. En apelac ión, a Audiencia coñec ía das de tódolos procesos civís, criminais e de goberno d as xustizas do reino e das sentencias dictadas polos seus xuíces no espacio das cinco legoas . As sentencias da Real Audiencia eran apelables diante da Chancelería de Va llado lid. Nos preitos civís, o límite, fixado inicialmente en 10.000 maravedís, eléva se progresivamente, ata acadar 1.000 ducados de ouro en 1580. No criminal, aínd a q ue nun principio podía apelarse das sentencias de mutilación de membros ou deste rro de dez anos en adiante, finalmente se restrinxíu a apelación ós casos de pen a de morte. Contaba ademais a Audiencia de Galicia, a traveso do Real Acordo, con amplas fac ultades en materia gubernativa en todo o Reino. O Decreto de 26 d e xaneiro de 1834, que crea novas audiencias, establece o terr itorio de cada unh a e sinala a igualdade en autoridade e facultades de todas el as, inaugura un proceso de cambi o radical do réxime xurídico destes tribunais e n consonancia co resto das normas que por estes anos contribuiron a liquida- lo Antigo Réxime. En consecuencia, té ndese a fixar tradicionalmente nesta data o fin da existenci a da antiga Real Audiencia de Gali cia.
Historia archivística
Ata o momento da creación do Arquivo do Reino de Galicia, no ano 1775, do q ue constitíu o núcleo fundador, o fondo documental da Real Audiencia se custodi o u en diferentes lugares. Así, sobre cada escribanía de asento recaía a respons ab ilidade inicial da custodia das series documentais producto das súas actividades, mentre s que por diversos testemuños coñecemos que xa en datas temperás existía un loc a l, que funcionaría como arquivo central do organismo, no convento de Santo Dom in go da Coruña, onde sufriría os efectos da ocupación e queima do convento por parte do exército inglés durante o sitio de 1589. Noutros momentos, o fondo documental ou fra ccións do mesmo gardáronse en difere ntes institucións coruñesas, como o Convento de San Francisco, o Hospital do Bon Suceso ou, tamén, nas propias casas dos escribáns. Nuns e noutros locais, as condicións de conservación non eran sempre as máis axe itadas, tal e como poñen de manifesto a lgúns testemuños que se refiren a algún d estes como"bódega húmeda y mal acondic onada".
Alcance e conteúdo
Comprende esta serie os expedientes que acreditan a realización de deslindes e demarcacións de fincas ou herdades, sinalándoas, no seu caso, dispois, e limtándoas con coutos e moxóns, con obxecto, polo xeral, de achar o espacio de terreo afecto a un foro, medíndoo e limitándoo, para aclarar que fincas o integran, evitar ocultacións e determinar os donos dos dominios directo e útil. Xa que logo, estes documentos constitúen testemuños de actos de xurisdicción voluntaria, pois presupoñen a existencia dun título de propiedade material ou formal sobre o que se constrúe a súa relación xurídica, e deben diferenciarse dos "apeos litixiosos" ou xuízos de deslinde, que se realizan por mandato da autoridade xudicial para dilucidar os límites de dous terrenos ou territorios en disputa. A súa práctica, desenvolvida como un dereito derivado do de propiedade recoñecido xa no Fuero Juzgo, hai que poñela en relación co escurecemento progresivo dos bens rústicos e urbanos que integran o foro, polo constante movimento do dominio útil, que dificulta a identificación dos bens forais. A Real Audiencia tramitaba expedientes de apeo nos "casos de corte", cando o demandante posuía o privilexio de acudir directamente en primeira instancia a ela.
Condiciones de acceso
Condiciones de acceso
Descripción condiciones de acceso:
Acceso libre. Consulta limitada para aqueles documentos que se achen en mal estado de conservación
Condiciones de reproducción
Condiciones de reproducción:
A reprodución da documentación deste fondo está suxeita ás seguintes disposicións: o Decreto 219/2011, do 17 de novembro, polo que se fixan os prezos públicos e as normas dos servizos de reprodución prestados nos arquivos xestionados pola Xunta de Galicia; a Orde do 31 de agosto de 2010, pola que se establecen as normas para a consulta e reprodución dos documentos nos arquivos propios e xestionados pola Xunta de Galicia.
Lengua:
Spanish; Castilian
Escritura:
Albalaes
Características físicas
Descripción del estado de conservación:
Unha parte do fondo áchase en mal estado debido
Documentación relacionada
Existencia y localización de copias
Existencia de copias: No existen copias
Unidades de descripción relacionadas
Unidades de descripción relacionadas: No fondo documental da Real Audiencia de Galicia con frecuencia é posible a topar preitos nos que corren unidos expedientes de apeo, por aportalos as parte s como proba en defensa do seu dereito; por seren ordenados xudicialmente para d e limitar termos en litixio; porque foron a orixe mesma do litixio (por xurdiren interesad os que contradin o apeo), ou por outras causas. Pódense citar en concreto as se g uintes unidades de instalación: Leg. 548/11, Leg. 1.357/9, Leg. 27.213/289, L eg . 409/44, Leg. 19.901/2, Leg. 1.789/5. No grupo de fondos procedentes de mosteiros e c onventos desamortizados consérv anse numerosos expedientes de apeo, soltos ou re collidos en formato libro. Véxa se: - Nº 230-s.a Catálogo de lib ros de Monasterios (Orden topográfico) Fechas extremas: XVII- XVIII Acompaña: Índice de libros de monasterios (Orden alfabético-g eográfic o) Nª de fichas: 676 SG: L.39 - Nº 231- 1979-1980 . A Coruña Archivo Histórico del Reino de Galicia. Sección XII.[Inventario de cl ero de la provincia de La Coruña]. Contiene: 1. 1979, A Coruña. Archivo Histórico del Reino de Galicia. Sección XII. Relación de Libros de Monas terios. [Inventario]. 266 a 287 f. 2. 1979, A Coruña Archivo Histórico del Reino de Galicia. S ección XII. Inventario de la Documenta ción de Eclesiásticos / Director: Antonio Gil Merino. Realizado por Concepción J ulve Benedicto. 2 h., 296 f. (1). A partir de 266- Apéndice Acompaña:- 1980, A Coruña Archivo Histórico del Reino de Galici a. Sección XII. Documentación procedente d e monasterios. Índice alfabético de pe rsonas, localidades y asuntos. 60 f. (p. 298-358) 358 f. Mec. ; 30,5 x 21,5 cm. ; enc. Rust. SG: L. 39
Notas
Nota general
1. Contido resume: - O dereito de deslinde e apeo recóllese, de forma directa ou indirecta, na lex islación do Antigo Réxime, concretamente en: FUERO JUZGO, Libro X, Título III, L ei 1ª e seguintes ; PARTIDAS, Partida VI, Título XV , Lei 10 ; NOVÍSIMA RECOPILA CIÓN, Libro I, Título XVII ; Lei XVII. A Lei de Enxuizamento Ci vil de 3 defebreiro de 1881, aínda que xa queda fóra do período cronolóxico abar cado polo fondo da Real Aud iencia de Galicia, recolle, na Primeira parte do Libr o III, un título dedicado os Apeos - que se distinguen dos deslindes y amojonamientos - e Prorrateos de foros (XVI: Sección 1ª. De los apeos. Artigos 2.071-2.091). - Herbella de Puga subliña a importancia do expediente de apeo como proba de ide n tidade na Demanda de reivindicación de bens. Dí así, no capítulo XIII, 23: "La prueba de identidad debe concluir necesariamente, no admite posibilidad en contrario; y de be ser tan urgente, eficaz y demostrativa, como que los documentos con que se v ista la probanza, señalen los territorios, como con el dedo". E no número 24: " La identi dad en materia antiguas, se prueba por fama publica, enunciativas en distintos i nstrumentos, descripciones en apeos…"