Foro outorgado por Álvaro, abade do mosteiro de Santa María das Júnias, a Gonzalo Fernández, mercader, e a súa muller, Aldonza Afonso, da metade dun casal na freguesía de Santiago de Requiás, por catorce alqueires de centeo entre outras rendas
Santa María das Júnias foi un pequeno mosteiro de montaña encravado a 1200 metros de altitude nun val de difícil acceso da Serra do Xurés/Gerés. A súa igrexa e ruínas atópanse actualmente no Concello de Montalegre, Distrito de Vila Real, provincia de Trás-os-Montes, na Rexión Norte de Portugal, limítrofe co concello ourensán de Muíños.
A súa fundación, envolvida en lenda como tantas outras, sitúana algúns autores no século IX. Trataríase en orixe dunha comunidade eremítica de regra hispánica que co paso do tempo acabaría adoptando a regra de San Bieito. O certo é que ata mediados do século XII non hai evidencias claras da existencia deste mosteiro, polo que outros autores estiman que é neste momento cando se funda como comunidade beneditina. Arredor de 1147 integrouse na orde do Císter e pasou a depender alternativamente dos mosteiros de Santa María de Bouro (norte de Portugal) e de Santa María de Oseira (Ourense).
Trataríase dunha casa economicamente modesta e, polo tanto, cun reducido número de monxes, tal como evidencia o tamaño das edificacións do mosteiro. Non obstante, a súa integración no Císter estimulou o favor dos reis portugueses que se materializou en doazóns. En 1383-85 documéntase un conflito cos poboadores de Pitôes debido á orixe galega, e polo tanto estranxeira, do abade nomeado por Oseira. Pouco máis se sabe da súa etapa medieval xa que a documentación conservada desa época é moi escasa.
Parece que no primeiro cuarto do século XVI Júnias foi abandonado a consecuencia dunha profunda crise. Na segunda metade do XVI restaurouse a vida monástica e, como nos restantes mosteiros do noroeste peninsular, os séculos XVII e XVIII foron de prosperidade. Durante esa época mantivo a súa dependencia de Oseira. A documentación conservada no Arquivo Histórico Provincial de Ourense reflicte os conflitos derivados deste peculiar status nos que se cuestionaba a dependencia deste mosteiro portugués dunha casa matriz estranxeira.
Durante a desamortización eclesiástica portuguesa que, como a española, arranca definitivamente na década de 1830, prodúcese a exclaustración dos monxes e a nacionalización e venda dos bens deste mosteiro.
Historia arquivística
Este fondo ingresou no arquivo procedente da Delegación de Facenda en 1943. Forma parte dos documentos fundacionais do Arquivo Histórico Provincial de Ourense e procede das institucións relixiosas desamortizadas no século XIX. Trala Desamortización os arquivos das institucións relixiosas ingresaron no Arquivo Histórico Nacional pero unha boa parte dos fondos monásticos ourensáns permaneceu nas dependencias provinciais de Facenda e pasou a constituír a documentación fundacional do arquivo no ano 1943. Posteriormente, en 1947, don José Osorio Martínez entregou máis documentación deste fondo e no ano 1964 don Manuel Fernández Pousa tamén ingresou no arquivo documentos relativos ao mosteiro de Santa María a Real de Oseira.