Real Sociedade Económica de Amigos do País da cidade de...

Referencia

• ES.GA.15078.AG/2.2.3.

Título

• Real Sociedade Económica de Amigos do País da cidade de Santiago

Fecha de creación

• 1784 / 2011. 1784 a 2011

Nivel de descripción

• Fondo

Volumen y soporte de la unidad de descripción

• 184 Unidade(s) de instalación
• 176 Debuxo(s)

• Real Sociedad Económica de Amigos del País de la ciudad de Santiago ‌

Historia institucional/Reseña biográfica

• No século XVIII, froito da Ilustración, créanse as sociedades económicas de amigos do pais, agrupacións filantrópicas que pretenden achegar os medios precisos para desenvolver unha transformación nos campos da agricultura, gandería e industria, así como a promoción da música, a arte e a cultura en xeral. A Real Sociedade Económica de Amigos do País de Santiago, en adiante RSEAPS, creada por Real Cédula de Carlos III, do 23 de setembro de 1784, xurdiu pola iniciativa de membros do Cabido, da Universidade e da burguesía compostelá: Antonio Páramo y Somoza, cóengo da catedral, Pedro Antonio Sánchez Vaamonde, racioneiro da Igrexa de Santiago, Luís Marcelino Pereira, mestre de Artes da Universidade de Santiago, Benito Gil Lemus e Antonio Gil Lemus. Foi designado director Antonio Páramo y Somoza que exerceu o cargo ata a súa morte en 1786. A súa primeira sede estivo nos locais prestados polo Concello na casa consistorial. En 1789 iníciase unha etapa de decadencia pola situación de guerra e inestabilidade que coincide cun deterioro interno da institución. As Cortes extraordinarias de 1813 e posteriormente as de 1821 tratan de revitalizar as sociedades económicas con escaso éxito. Unha nova etapa de relativo esplendor se inicia en 1833 debido ao estímulo reformista de Francisco Javier de Burgos, ministro de Fomento. A Sociedade Económica santiaguesa, promovida polo Concello de Santiago, foi restaurada o 28 de decembro dese ano. Dende 1876 as sociedades económicas de amigos do país tiveron representación senatorial o que evidencia a acentuación e importancia que se lles outorgaba dende a cúpula política. A consideración como corporacións do Estado, outorgada por Lei do 8 de febreiro de 1877, lles aportaba un carácter excepcional no cadro xeral dos centros de opinión e iniciativa da sociedade española do momento. Esta representación na Cámara Alta rematou coa mesma etapa da Restauración, en 1923, co inicio da Ditadura de Primo de Rivera que suspendía a actividade parlamentaria. En 1883, a Sociedade compostelá conseguiu o seu primeiro asentamento definitivo no edificio de San Clemente grazas a intervención de Eugenio Montero Ríos, deputado por Santiago. Neste período a Sociedade santiaguesa viviu unha etapa intensa, pola participación dos socios pertencentes aos grupos máis acomodados e prestixiosos da cidade e pola súa capacidade de actuación e medios dispoñibles cos que pretendía a transformación social e económica. A dotación dunha sede permitirá a creación do primeiro Museo Arqueolóxico e de Belas Artes galego, pertencente á Sociedade Económica de Santiago, aberto ao público en xuño de 1884, coincidindo coa celebración do seu primeiro centenario. A principios do século XX a Sociedade Económica de Amigos do País da cidade de Santiago colabora na organización da Exposición Rexional Galega, inaugurada en 1909, e nese mesmo ano organiza o Congreso da Emigración. Por Real Orde do 17 de xaneiro de 1900 o dereito electoral das económicas reduciuse a aquelas que contasen polo menos con 50 socios de tres anos de antigüidade, o que as colocaba detrás dos claustros universitarios e poñía de manifesto o inicio da fin destas sociedades na súa función e significado social. A causa da perda de influenza débese ao xurdir de novas asociacións que asumen as competencias das sociedades económicas con funcións máis especializadas: cámaras agrícolas, cámaras de industria, comercio e navegación, cámaras da propiedade, ligas de contribuíntes, xuntas de reformas sociais, sindicatos rurais e outros. No 1917 Pedro Gómez Chaix presentou unha proposición de lei sobre a reorganización das sociedades económicas, nas que propón unha transformación adaptándoas ás condicións do momento, centrándose na colaboración cos centros de carácter oficial e cunha decidida protección do Estado. No ano 1945, a Real Sociedade Económica de Amigos do Pais de Santiago trasladouse aos baixos do entón Instituto de Segunda Ensinanza Arcebispo Xelmírez, en San Caetano. En 1956 pasou a ocupar parte dos locais da antiga Caixa de Aforros e Monte de Piedade de Santiago na rúa de Casas Reais, ata a actualidade. OBXECTIVO: A RSEAPS declara nos seus Estatutos o seu obxectivo: mellorar a industria popular e os oficios, auxiliar a súa ensinanza, divulgar os segredos das artes, anunciar as máquinas que simplifiquen as manobras, facilitar a súa execución e uso, fomentar a pesca na súa dilatada costa, a agricultura e a cría de gando, procurando quitar as trabas aos adiantos nestas materias e, finalmente, proporcionar aos habitantes de Galicia os medios para que poidan vivir do seu traballo, aficionándoos a el e facendo o posible para que non lles falte, todo baixo a autoridade dos lexítimos superiores. A Sociedade obríigase a dar a coñecer ao público nas súas memorias anuais os discursos das materias sobre os que traballen, así como promover a educación da xuventude de todas as clases.

Historia archivística

• A complicada situación vivida pola Sociedade Económica dende a súa fundación ata o seu definitivo restablecemento no 1833 conlevou diferentes reubicacións da súa sede con consecuencias nefastas como a desaparición da documentación dos seus inicios. Unha moción do socio Sagastizabal intentou recupera eses documentos, en concreto solicitaba que “a Sociedade procure as actas e papeis da antiga Sociedade”. Así, noméase unha comisión encargada das pescudas que elabora un informe dando parte das súas investigacións e presentando copias do resumo dalgunha das actas en 5 cadernos que abranguen os anos 1784 ao 1789, ademais dun libro da contadoría de 1784 e varios documentos económicos: 28 libramentos, 3 recibos de tesoureiro e 5 oficios e 3 cartas. Así mesmo, o 27 de maio de 1897 o alcalde do Concello fixo entrega de 67 libramentos correspondentes aos anos de 1821 ata xuño de 1823, constando a falta do libramento nº 1, custodiados no Arquivo municipal. En 1862, a través do secretario, vólvese a requirir información ao Consulado da Coruña sobre as actas da Sociedade, contestando que as actas non se atopan pero si as constitucións da Sociedade. Hai constancia de que en 1889, o bibliotecario arquiveiro, Felipe Gutiérrez de la Peña y Tostado elaborou un inventario, que se conserva no Arquivo. Consta de 39 folios e describe os documentos por orde cronolóxica, dende 1784 ata 1880, agrupados nun total de 29 mazos. Hai un libro rexistro do Arquivo, sen data de produción, que recolle a descrición do anterior inventario e a continúa ata o mazo número 50 que abrangue as datas de 1784 a 1901. Arredor de 1980 elaborouse un ficheiro por materias e os documentos ordenáronse cronoloxicamente. Na actualidade o Arquivo, mantén a ordenación física que tiña, pero está estruturado seguindo unha clasificación funcional tomando como modelo o cadro de clasificación dos arquivos municipais proposto pola Mesa Nacional de Arquivos da Administración Local. A descrición está adaptada a Norma ISAD (G) seguindo as propostas do Manual de Decripción Multinivel e da NOGADA (Norma Galega de Descrición Arquivística). A aplicación informática Albalá é o soporte da descrición e conta con módulo de acceso web a través da páxina www.arquivosdegalicia.org e á páxina da Real Sociedade Económica de Amigos do País da cidade de Santiago www.economicasantiago.org

Alcance y contenido

• O Arquivo da RSEAPS custodia o conxunto de documentos producidos pola Real Sociedade Económica de Amigos do País de Santiago, no exercicio das súas funcións e ao longo da súa historia. Os documentos son na súa maioría a partires de 1833, cando se restableceu a Sociedade, e do século XIX e principios do XX. Con anterioridade a esa data están os extractos das actas das xuntas de 1785 a 1789 e un libro de contadoría de 1784. Son documentos que poden aportar valiosa información non só para o coñecemento da historia de Galicia nos séculos XIX e XX, senón que ademais pode ser útil para o estudo de diferentes disciplinas do saber, como por exemplo a agricultura, gandería, pesca e educación. Das numerosas tipoloxías documentais que emanaron das diferentes actividades da RSEAPS, destacan entre todas elas os informes por ser estudos, na maioría das veces, de grande rigorosidade científica. O fondo está estruturado, en primeiro lugar, polos documentos producidos polos seus órganos de goberno e polas actividades de organización interna da institución, os asuntos de financiamento e contadoría forman un apartado específico e, por último, os ámbitos de actuación da Sociedade: a promoción económica, a ensinanza ou educación, a difusión científica e as actuacións benéficas. No Arquivo existen documentos doutras institucións como a Cámara Agrícola e Pecuaria de Santiago e da Universidade de Santiago hai un documento sobre a fundación da cátedra de Teoloxía. A actual descrición do fondo documental abarca ata 1981, polo que non se reflicte o cambio organizativo da Sociedade, adaptada a nova Lei de Asociacións e aos novos Estatutos aprobados en 2008.

Condiciones de reproducción

Condiciones de reproducción:

• Libre, previa solicitude ao Arquivo, e limitada polas condicións de acceso á información e as condicións de conservación.

Lengua:

• Spanish; Castilian

Escritura:

• Humanista

Características físicas

Material en el que se registra la información:

• Papel

Existencia y localización de copias

• Existencia de copias: No existen copias
  

Unidades de descripción relacionadas

• Unidades de descripción relacionadas: Arquivo Histórico Universitario de Santiago de Compostela. Fondo Arquivo municipal de Santiago de Compostela. Asociacións. Pola vinculación da Real Sociedade Económica co Concello de Santiago moitos documentos estiveron custodiados na súa casa consistorial durante a primeira época e hai constancia da súa devolución, tal como se indica na historia arquivística. O fondo histórico do Arquivo Municipal de Santiago de Compostela está depositado no Arquivo Histórico Universitario da cidade. Información extraída da web do AHUS www.usc.es/arquivo/
  

Nota general

• Ao título: O título oficial da institución é Real Sociedad Económica de Amigos del País de la ciudad de Santiago, tal como figura nos Estatutos, pero é frecuente que nos documentos apareza a denominación de Sociedad Económica de Amigos del País de Santiago. Por estar a descrición en galego usamos o nome traducido facendo referencia en castelán na táboa de autoridades da aplicación informàtica. A data: A actual descrición abarca ata o ano 1981, aínda que na sección de goberno o último libro de actas ten a data aberta porque se segue utilizando. A signatura das subdivisión fai referencia a un número currens para todas as unidades de instalación que se seguiu nunha organización anterior e o nº de orde é unha parte desa subdivisión.

Descriptores geográficos

• Santiago de Compostela (A Coruña, España) ‌

Descriptores de instituciones

• Real Sociedade Económica de Amigos do País da Cidade de Santiago (A Coruña, España) ‌