O tribunal que é recoñecido oficialmente como Audiencia Real cara 1514 exer cerá, a través das súas salas ou en pleno, as competencias de carácter gobernativo e xudicial que as normas da Coroa lle outorgan e as sucesivas ordenanzas lle recoñecen.
Ata o momento da creación do Arquivo do Reino de Galicia, no ano 1775, do q ue constitíu o núcleo fundador, o fondo documental da Real Audiencia se custodiou en diferentes lugares. Así, sobre cada escribanía de asento recaía a responsabil idade inicial da custodia das series documentais producto das súas actividades, mentre s que por diversos testemuños coñecemos que xa en datas temperás existía un local, que funcionaría como arquivo central do organismo, no convento de Santo Domingo da Coruña, onde sufriría os efectos da ocupación e queima do convento por parte do exército inglés durante o sitio de 1589. Noutros momentos, o fondo documental ou fraccións do mesmo gardáronse en diferentes institucións coruñesas , como o Convento de San Francisco, o Hospital do Bon Suceso ou, tamén, nas propia s casas dos escribáns. Nuns e noutros locais, as condicións de conservación non eran sempre as máis axeitadas, tal e como poñen de manifesto algúns testemuños que se refiren a algún destes como"bódega húmeda y mal acondiconada".
Particulares denomináronse tradicionalmente na Real Audiencia e no Arquivo do Reino de Galicia os litixios de carácter civil ou penal e os expedientes tramitados perante aquel tribunal a instancia de particulares. Reciben este nome por constar así nas relacións ou matrículas de entrega ao Arquivo polas Escribanías de Cámara coa intención de diferencialos daqueles iniciados por persoas ou institucións con privilexio de caso de corte notorio, algo que tiña transcendencia durante o Antigo Réxime. A Guía do Arquivo de Antonio Gil Merino (pp. 104-105), sistematiza os asuntos que comprende nos seguintes epígrafes: 1. Propiedade e posesión de bens 2. Rendas e froitos 3.Sucesións 4. Familia 5. Aproveitamento de augas para regos 6. Cultivo e aproveitamento de viñedos 7. Incidencias sobre servidumes 8. Cumprimento de obrigas e contratos 9. Comercio 10. Xurisdición 11. Administración e goberno 12. Causas
O fondo foi sometido a diversos expurgos que mermaron especialmente a serie de causas criminais ó longo do pasado século e do presente. Por outra parte, a súa integridade houbo forzosamente de se resentir pola itinerancia inicial da Audiencia, a carencia dun único local de arquivo e as pésimas condicións de instalación que sufriron os documentos durante séculos
Clasifícase nas seguintes subseries: Arcebispos e bispos, Cabidos e igrexas , Comendadores de ordes militares, Confrarías, Conventos, Hospitais, Letra fiscal, Montes e comunais, Mosteiros, Nobleza titulada, Obras Pías, Oficios e cargos públicos, Particulares, Universidades e Colexios, Veciños e Vínculos e morgados.
Acceso libre. Consulta limitada para aqueles documentos que se achen en mal estado de conservación
Por estar transferida a xestión á Comunidade Autónoma de Galicia, a reprodu cción da documentación deste fondo áchase suxeita á Lei 13/1991,de 9 de decembro, de taxas, prezos e exaccións reguladoras da Comunidade Autónoma de Galicia, no seu artigo 12, desenvolvido polo Decreto 320/1992 de 12 de novembro, polo que se fixan os prezos públicos percibidos pola Xunta de Galicia nos arquivos e museos xestionados pola Comunidade Autónoma de Galicia e nos de titularidade autonómica, no seu Título III, artigo 9º.
Descripción estado de conservación: Unha parte do fondo áchase en mal estado debido ás pésimas condicións de in stalación que durante séculos sufriron os documentos.
A maior parte dos instrumentos de descrición existentes no arquivo sobre o fondo da Real Audiencia de Galicia (máis de 70 na actualidade) poden consultarse en: - López Gómez, Pedro. Arquivo do Reino de Galicia : Catálogo de instru mentos de descripción documental y bibliográfica. Santiago de Compostela, Xunta de Galicia, 1993. (Actualizado en:.http: //www.xunta. es/conselle/cultura/patrimoni o/arquivo%20reino/in dex.htm Entre eles cómpre destaca-la guía do Arquivo do Reino de Galicia, da que existen dúas edicións, hoxe agotadas pero consultables no propio centro: - Gil Merino, Antonio. Archivo Histórico del Reino de Galicia. Guía del Investigador. La Coruña : Dirección General de Archivos y Bibliotecas, 1968.- Existe outra edición conmemorativa do II Centenario da creación do Arquivo, de 1976. Ademais, publicáronse recentemente: - Arquivo do Reino de Galicia . Imaxes da Xustiza en Galicia. Cartografía e iconografía nos fondos documentais da Real Audiencia de Galicia e da Audiencia Territorial da Coruña. -[Santiago de Compostela] : Dirección Xeral de Patrimonio Cultural, 1998 - López Gómez, Pedro ( dir.). Arquivo do Reino de Galicia: Juzgado de la Protectoría del Voto del Apóstol Santiago. Catálogo Documental. Santiago de Compostela : Dirección Xeral de Patrimonio Cultural, 1997 - López Gómez, Pedro ( dir.). Arquivo do Reino de Galicia: Catálogo de expedientes de apeo. Santiago de Compostela: Dirección Xeral de Patrimonio Cultural, 1999 - Quiroga Barro, Gabriel; López Gómez, Pedro (dir.). Arquivo do Reino de Galicia: Catálogo de expedientes de veciños. Santiago de Compostela: Dirección Xeral de Patrimonio Cultura, 2001.
No existen copias
1. Estudios institucionais e arquivísticos e recopilacións de fontes docume ntais: - CANDAL GONZÁLEZ, Xosé M. "Pleitos de aguas en la Audiencia coruñesa durante el siglo XVIII". Obradoiro de Historia Moderna, 1993, nº 2, páx. 85-103 - COLECCIÓN Diplomática de Galicia Histórica. Santiago : Tipografía Galaic a, T.I., 1901 - COLECCIÓN de documentos históricos. Boletín de la Real Academ ia Gallega. La Coruña, Imprenta Roel, 1915, T.I; 1931, T.II, 1969, T.III - EIRAS ROEL, Antonio. "Sobre los orígenes de la Audiencia de Galicia y sobre su función de gobierno en la época de la Monarquía absoluta". Anuario de Histori a del Derecho Español. Madrid, 1984, páx. 323-384 - FERNÁNDEZ VEGA, Laura. La Real Audiencia de Galicia : Órgano de Gobierno en el Antiguo Régimen (1480-18 08) ; prólogo del profesor Eiras Roel. La Coruña : Diputación Provincial, 1982. 3 vol. - FERNÁNDEZ VEGA, Laura. "Relaciones de la Real Audiencia de Galici a con los concejos de La Coruña y Santiago durante el siglo XVI". Revista del Instituto "José Cornide" de Estudios Coruñeses, 1972-73, 8-9, páx. 39-56 - GARCIA MIRAZ, María del Mar et al. "Una aportación al estudio tipológico de la documentación judicial del Antiguo Régimen: los Pedimentos", in Actas de las I Jornadas sobre metodología para la identificación y valoración de fondos documentales para las administraciones públicas. Madrid : Ministerio de Cultura, Dirección de Archivos Estatales, 1992, páx. 141- 149 - GIL MERINO, Antonio. "Notas históricas sobre la Real Audiencia de Galicia en la segunda mitad del siglo XVI y su traslado a La Coruña". Revista "José Cornide" de Estudios Coruñeses, 1966, 2, páx. 19- 28 - GONZÁLEZ LÓPEZ, Pablo. "El Archivo del Reino de Galicia y análisis de los fondos documentales cistercie nses. La Historia del Arte desde sus comitentes" in Congreso de Jóvenes investigadore s en Historia. 4-8 agosto 1986, La Coruña : Colectivo de Investigación Histórica Vedia y Goossens. Multigraf. - LOPEZ GOMEZ, Pedro; MARTÍNEZ CORTIZAS, Antonio "Mecanización de los catálogos del fondo de la Real Audiencia en el Archivo del Reino de Galicia". Irargi. Revista de Archivística. Vitoria-Gasteiz. 1990, nº 3, páx. 11-54. - LÓPEZ GÓMEZ, Pedro. La Real Audiencia de Galici a y el Archivo del Reino. Santiago de Compostela : Xunta de Galicia, 1996. 2 vol. - LÓPEZ GÓMEZ, Pedro "Palacios para un Archivo Real : los hospedajes del Archivo del Reino de Galicia", in Palacios para un Archivo Real. Santiago de Compostela : Xunta de Galicia, 1995, páx. 9-33 - LÓPEZ GÓMEZ, Pedro "Eliminaciones de documentos de la Real Audiencia de Galicia". ARCHIVUM. París. 1996, Vol. XLII, páx. 157-172 - LÓPEZ MORÁN, Beatriz. "La Administración de la Justicia en la persecución del bandolerismo en Galicia (1800-1850)", in Historia da Administración Pública. I Simposio de Historia da Administración Pública. Santiago, 1993, páx.403-425 - MARTÍNEZ BARBEITO, Carlos. El "Auto Gallego" en la Historia, en los tratadistas y en la práctica forense. Sada, A Coruña : Ediciós do Castro, 1984 - MARTINEZ GARCIA, Luis. "Catálog o de Viñas del Archivo del Reino de Galicia", in Jornadas de Viticultura y Enologí a de Tierra de Barros. 8-12 de Mayo de 1989, Almendralejo . Almendralejo: Escuelas Universitarias de Formación del Profesorado de E.G.B. e Ingeniería Técnica Agrícola Santa Ana, 1989, páx. 349-351 - MARTÍNEZ SALAZAR, Andrés. El cerco de la Coruña en 1589 y Mayor Fernández Pita (Apuntes y documentos). La Coruña : Andrés Martínez, 1889 - MARTÍNEZ SALAZAR, Andrés. Documentos gallegos de los siglos XIII al XVI. La Coruña : Imprenta de la Casa de Misericor dia, 1911 - MAYÁN FERNÁNDEZ, Francisco. "Catálogo de documentación relacionada con los Pardo de Cela existente en el Archivo Regional de Galicia".Boletín de la Comisión Provincial de Monumentos Históricos y Artísticos de Lugo, 1967-19 70, VIII, páx. 171 e ss. - ORTEGO GIL, Pedro. "Apercibimientos penales en la práctica criminal de la Real Audiencia de Galicia (siglos XVII y XVIII)". Cuadernos de Historia del Derecho, 1996, nº 3, páx. 11-41., - ORTEGO GIL, Pedro."El parricidio en la práctica de la Audiencia de Galicia". Dereito, 1996, vol. 5, 1, páxs. 245- 273 - ORTEGO GIL, Pedro. "Hurtos sacrílegos y práctica judicial gallega. Siglos XVI-XVIII". Estudios penales y criminológico s, 1998, XXI, páx. 241-304 - ORTEGO GIL, Pedro. "Irregularidades judiciales en el proceso penal durante el siglo XVIII: Problemas, controles y sanciones". Revista de la Facultad de Derecho de la Universidad Computense de Madrid, nº 91 - ORTEGO GIL, Pedro. "La aplicación de la pena de muerte en el Reino de Galicia durante la Edad Moderna". Obradoiro de Historia Moderna, 9, 2000, pp. 143-170 - TOJO PÉREZ, Ramón. "El libro de Herbella de Puga" .Boletín de la Real Academia Gallega, 1931, t. 19, nº 229, páx. 365-381
1. Datas: refírense aos documentos nos que os apelidos dos demandantes come zan pola letra A. 2. Extensión e soporte da unidade de descrición: polo momento, a descrición redúcese aos documentos nos que os apelidos dos demandante s comezan pola letra A, que suman 12.322 expedientes.
Descrición preparada en setembro de 2001 por Gabriel Quiroga Barro