Ángeles Alvariño González (Ferrol 1916 - A Jolla, California 2005).
Profesionalmente coñecida como Ángeles Alvariño, está considerada como unha precursora na investigación oceanográfica mundial
Nacida en Serantes (Ferrol), filla do médico Antonio Alvariño e de Mª del Carmen González, aos tres anos xa lía e aprendía solfexo e piano baixo a dirección da súa nai. Cursa os primeiros estudos en Ferrol conseguindo o titulo de Bacharel Universitario en Ciencias e Letras pola Universidade de Santiago de Compostela. Ante a oposición do seu pai a que cursase os estudos de medicina, como era o seu desexo, opta por emprender Ciencias Naturais e para iso trasládase a Madrid en setembro de 1934, instalándose na Residencia de Señoritas dirixida pola catedrática María de Maeztu. A Guerra Civil interrompe os seus estudos universitarios e regresa a Ferrol. En 1940 casa con Eugenio Leira Manso, capitán da Mariña de Guerra Española e dous anos máis tarde nace a súa filla, María de los Ángeles Leira Alvariño, coñecida arquitecta e urbanista radicada nos EUA. Tras a contenda marcha, de novo, a Madrid para concluír a licenciatura, meta que alcanza en xuño de 1941. Dende este ano ata 1948 estivo a impartir clases de Ciencias Naturais en colexios privados en Ferrol
En 1950 foi nomeada alumna oficial do Instituto Español de Oceanografía e realizou o doutorado en ciencias. Dous anos despois obtén a praza de biólogo-oceanógrafo no Instituto Español de Oceanografía, con destino no laboratorio oceanográfico de Vigo.
En 1953, nunha competición de méritos académicos obtén unha bolsa de estudos proporcionada polo British Council, para realizar traballos de investigación científica no laboratorio de Plymouth,Inglaterra, baixo a dirección de Frederick S Russell e Peter. C. Corbim. Alí dedícase ao estudo do zooplancto da zona da Canle da Mancha, centrando a súa atención de xeito singular no estudo dos Quetognatos, Sifonóforos e Hidromedusas, converténdose na primeira muller que embarcou como científica nun buque británico de investigación.
Ao seu regreso a España, continua cos seus traballo no Instituto Oceanográfico, ata que en 1956 conseguiu unha prestixiosa bolsa Fulbright para EUA no Woods Hole Oceanographic Institution, de Massachussets. Nese país continuaría a súa carreira profesional primeiro na Scripps Institution of Oceanography de La Jolla, California (1958-1969) onde prosegue as súas investigacións que se centraron definitivamente no estudo de diferentes grupos do zooplancto, dos que se converteu en experta mundial e dende 1970, como bióloga no Southwest Fisheries Science Center. tamén en La Jolla, dependente de NOAA (National Oceanic and Atmospheric Administration) dedicándose ao estudo da bioloxía e ecoloxía do albacora sen abandonar o seu interese polo plancto.
No ano 1967 presenta na Universidade de Madrid a súa tese doutoral de ciencias que versaba sobre quetognatos do Atlántico.
A súa produción científica é recoñecida internacionalmente, e aínda que se retirou oficialmente en 1987, continuou activa nos seus traballos de investigación publicando artigos técnicos e participando en numerosos congresos, cursos e conferencias da súa especialidade.
Directora de numerosas tesis, colaboradora con varias Universidades dos Estados Unidos e Latino América onde impartiu cursos intensivos sobre zooplancto, membro de diferentes sociedades, institucións, asociacións científicas e de grupos de traballo.
Divulgadora en América da cartografía histórica española, navegó en buques de investigación oceanográfica españoles, ingleses, norteamericanos, mexicanos y brasileños
Descubridora de 22 especies de organismos mariños e autora de mais de cen traballos centíficos orixinais publicados en inglés, francés e español. Revistas como Pacific Science, Bulletin Scripps Institution e Calcofi Atlas e o Boletín do Instituto Español de Oceanografía albergaron os seus artigos.
A partir de 1993 retírase como científico emérito e segue publicando os resultados das súas investigacións. A súa obra máis destacada desta época é o estudo sobre a expedición de Malaspina, patrocinado pola Xunta de Galicia. Foi o seu xeito de combater a propaganda dada a Cook como a primeira expedición científica. Ao seu falecemento, deixou rematado outro manuscrito sobre as aves e animais mariños encontrados na expedición Malaspina e logo estudados por ela.
Dende 1976 Ángeles posúe numerosos nomeamentos académicos en diversas universidades, como a University of San Diego, a San Diego State University, o Instituto Politécnico Nacional de México, a Universidade Federal de Paraná e a Universidade Nacional Autónoma de México.
Foi incluída entre os 500 científicos mais notables do século xx.
En 1993 foi distinguida coa Medalla de Prata de Galicia. A Universidade da Coruña dedicoulle a Semana das Ciencias do 2005, e o Concello de Ferrol rendeulle unha homenaxe póstuma no Campus de Esteiro
O seu recordo permanecerá sempre por diferentes motivos: varios colegas inmortalizaron o seu apelido incluíndoo na nomenclatura de especies planctónicas recén descubertas, como o quetognato Aidanosagitta alvarinoae e a hidromedusa Lisia Alvarinoae e a Xunta de Galicia, Consellería de Innovación e Industria mantén o programa Ángeles Alvariño de axudas á especialización de doutores recentes para a súa incorporación en organismos públicos e privados de investigación da Comunidade Autónoma. O Instituto Español de Oceanografía, bautizou co seu nome o novo buque oceanográfico botado en Vigo o 24 de febreiro
de 2012.
No 2015 a Xunta de Galicia adicoulle A Angeles Alvariño o dia 1 de xuño, día da Ciencia en Galicia.
Historia archivística
Adquirido a finais de 2008 (Resolución 11 de novembro de 2008) chego, procedente de La Jolla, California, en 2009. É o produto da recompilación de documentación de carácter persoal e o resultante das actividades profesionais da científica Ángeles Alvariño ao longo da súa vida. O Arquivo contaba cunha organización que respectamos dado que, en xeral, se correspondía con series documentais. Estaba instalado en caixas, arquivadores, carpetillas e ficheiros metálicos que se substituíron cando estaban en mal estado aínda que procuramos conservar algúns exemplares como mostra, a excepción dos ficheiros que pola súa mala conservación e moito peso, se substituíron por outros de cartón.
Alcance e conteúdo
Formado pola documentación xerada e recibida pola científica Ángeles Alvariño, abrangue todos os aspectos da súa vida tanto a de carácter familiar e laboral como a profesional. Entre os primeiros sinalar os referentes aos seus estudos, bolsas e os relacionados co seu traballo nas distintas institucións onde desenvolveu a súa carreira. Destaca o apartado profesional que reúne todo o relacionado co seu labor científico: as súas publicacións propias ou en colaboración con outros colegas; os seus proxectos, apuntamentos e borradores previos á publicación, que reflicten o seu método de traballo; os seus debuxos orixinais e os mapas de distribución de especies e correntes mariñas, elaborados por ela, que utilizará como ilustracións nos seus libros ou artigos e para as súas conferencias, relatorios en congresos e cursos, en forma de diapositivas; a correspondencia con científicos de todos os continentes. Unha das series máis numerosas é a integrada polo material bibliográfico (libros, boletíns, revistas e separatas científicas) utilizados como referencia nas súas investigacións e cuxa importancia radica en ser raras, antigas, estar esgotadas ou ser difíciles de conseguir, así como por comprender todos os aspectos relacionados coa investigación oceanográfica.
Actualmente os seus traballos séguense citando en obras científicas cunha media de oito citas anuais o que pon de manifesto o alcance e importancia destes. A isto hai que engadir a súa Biblioteca con mais de 1000 libros de viaxes, antropoloxía, arte, literatura... coleccións completas de publicacións científicas españolas e estranxeiras, moitos deles esgotados e de gran valor.
Condiciones de acceso
Condiciones de acceso
Descripción condiciones de acceso:
Suxeito á protección de datos de carácter persoal. Lei Orgánica 15/1999 do 13 de decembro
Condiciones de reproducción
Condiciones de reproducción:
Suxeito ás taxas e prezos públicos que para reprodución de documentos fixase o Concello. (Ordenanza reguladora do prezo público por prestación de servizos e utilización de instalacións culturais, educativas e análogas de titularidade municipal)
Lengua:
Spanish; Castilian
English
Portuguese
French
Características físicas
Estado de conservación:
Bo
Documentación relacionada
Existencia y localización de copias
Existencia de copias: No existen copias
Unidades de descripción relacionadas
Unidades de descripción relacionadas: Existen fondos relacionados nas Institucións onde Ángeles Alvariño desenvolveu a súa carreira: Instituto Español de Oceanografía, Scripps Institution of Oceanography e Southwest Fisheries Science Center en La Jolla, California
As súas publicacións encóntranse en Universidades e Bibliotecas Científicas de todo o mundo.
Notas
Nota general
Sería conveniente a revisión de series como a correspondencia con científicos e o material bibliográfico de referencia por conter unha cantidade importante de copias que se poderían eliminar.
Xunta de Galicia. Información mantenida y publicada en internet por la Xunta de Galicia