Sta. Mª de Xunqueira de Ambía

Enlace persistente

O primitivo mosteiro que deu orixe a Santa María de Xunqueira de Ambía foi probablemente fundado no ano 995 por Gonzalo Froila e a súa dona Ilduara, parentes de san Rosendo. Pero o primeiro documento coñecido de Santa María de Xunqueira de Ambía data de 1150, cando se inicia a construción da súa igrexa. Nesta data os herdeiros do antigo cenobio altomedieval e o monarca Afonso VII dóanlle o edificio a Santa María de Sar para que instaure alí unha comunidade de cóengos da orde de Santo Agostiño. Co tempo, Xunqueira de Ambía acadou poder relixioso e xudicial ata alcanzar case a provincia de Zamora. Durante os séculos XIII e XIV non tivo conflitos destacados agás unha excomuñón por parte do bispo de Ourense. Pero isto muda a mediados da centuria de 1400, cando mantén preitos polas súas posesións con membros da nobreza, coma os condes de Lemos e de Ribadavia, entre outros. A colexiata foi renovada a principios do cincocentos polo prior Alonso de Piña, que funda a vila de Xunqueira de Ambía arredor do cenobio. Anexionada á diocese de Valladolid no século XVI, mantívose como colexiata ata a Desamortización de 1835, data na que a igrexa pasou a ser parroquial. Desde o ano 1928 rexéntana os pais mercedarios.