Esquerda Republicana (IR) foi un partido político republicano español de esquerdas fundado por Manuel Azaña en 1934. Tivo un destacado papel durante a Segunda República española e nos momentos que precederon ao comezo da Guerra Civil. Durante a ditadura franquista o partido practicamente desapareceu da escena política agás no ámbito do exilio republicano en México, onde seguiu tendo algunha actividade. A partir de 1977 volveuse a reconstituír en España, aínda que sen ter a importancia do partido histórico.
Despois da desfeita que os partidos de republicanos de esquerda cultivaran nas eleccións de 1933, ás que concorreran en solitario, o 3 de abril de 1934 constituíuse Esquerda Republicana, como resultado da fusión dos partidos de Manuel Azaña, a antiga Acción Republicana (AR), o sector esquerdista escindido de os radical-socialistas (o Partido Republicano Radical Socialista Independente, dirixido por Marcelino Domingo e Álvaro de Albornoz) ou a Organización Republicana Galega Autónoma (ORGA), de Santiago Casares Quiroga. Outros pequenos partidos tamén se uniron ao novo partido.
En Cataluña tamén se produciu a unificación e Esquerda Republicana adoptou o nome de Partit Republicà d'Esquerra.
IR mantivo a súa representación en todos os Gobernos ata o final de a guerra civil. Azaña permaneceu na Presidencia da República ata a súa dimisión en febreiro de 1939, semanas antes do final da contenda.
No exilio en México converteuse no principal apoio do Goberno no exilio da República. Así mesmo, participou en plataformas e organizacións de oposición á ditadura do xeneral Franco. Esquerda Republicana participou en xullo de 1959 na elaboración do «Manifesto de Fundación e Bases Doutrinais de Acción Republicana Democrática Española», xunto con Unión Republicana. Un ano despois en París, do 16 ao 18 de xuño de 1960, ambos os partidos fusionáronse para crear Acción Republicana Democrática Española (ARDE) no seu primeiro congreso.
Tras a morte de Franco,Esquerda Republicana inscribiuse no Rexistro de Partidos Políticos; pero non foi autorizada ata novembro de 1977, co que non puideron participar nas primeiras eleccións libres tras o fin da ditadura.