Casa de Grixoa

Referencia

• ES.GA.32054.AHPOU/2.1.2.18.

Título

• Casa de Grixoa

Data de creación

• 1549-01-30 / 1873-06-01. 1549 a 1879

Nivel de descrición

• Fondo

Volume e soporte da unidade de descrición

• 5 Unidade(s) de instalación

• Armesto, familia ‌

Historia institucional/Reseña biográfica

• A Casa de Grixoa, sita en Viana do Bolo, ten a súa orixe no privilexio outorgado por Carlos I a Juan López e Lucia Gómez, veciños de Grixoa, o 30 de xaneiro de 1549, concedéndolles a facultade de constituir morgados e establecendo, a través do seu codicilo do 18 de marzo de 1549, a orde sucesoria dos morgados de Vilarmeao e Mormentelos, que se atopan na xurisdicción ourensá do Bolo. En 1596 Juan de Gayoso, Pedro López de Gayoso e Jerónimo Salgado renuncian as súas lexítimas a favor do seu irmán Francisco Salgado de Gayoso, que será o que reúna na súa persoa as casas de Grixoa, Mormentelos e Vilarmeao. En 1670, un bisneto de Juan Gómez e Lucía López, Jerónimo Salgado Gayoso, irmán do titular do morgado, Esteban Salgado de Gayoso, funda no seu testamento tres obras pías. No século XVIII a herdeira destas obras pías, María Salgado Pimentel, filla única de Pedro Salgado e por tanto dona da Casa de Grixoa, Mormentelos e Vilarmeao e do beneficio eclesiástico de Santa María de Larouco, casa con Pedro Patricio de Armesto y Saavedra, emparentando así coa casa e fortaleza de Trebolle, San Clodio e Louzara. Froito deste matrimonio nace Cayetano de Armesto Saavedra e Salgado que casa con Antonia Ramírez de Jove, filla do marqués de San Esteban, á que deixará nomeada no seu testamento de 1767 como titora do seu fillo menor de idade, Xabier de Armesto e Salgado. Anos máis tarde, este será incapacitado xudicialmente por problemas sicolóxicos a petición da súa muller Gregoria Salgado e Seijas, veciña de Fradelo. Posteriormente, en 1829 unha provisión real ordena a reversión á Coroa da xurisdición e coto de Vilarmeao, sendo o seu titular Xosé de Armesto e Salgado. A última nova que temos referente a membros desta Casa é unha escritura de poder outorgada por Xosé de Armesto a favor do seu fillo Juan co fin de reclamar, para o seu arquivo persoal, os documentos da obra pía existentes nas oficinas de Amortización de Ourense.

Historia arquivística

• O fondo ingresou en dúas etapas, a data da primeira entrega é difícil de precisar xa que non consta no libro rexistro de entrada de documentos. Este primer ingreso se corresponde cos censos da obra pía de Grixoa e o testamento de Jerónimo Salgado Gayoso. A segunda etapa iniciase a mediados do 2006, cando o AHPOu compra un conxunto de documentos procedentes dunha librería anticuaria sita en Madrid.

Alcance e contido

• O arquivo está formado polas tipoloxías documentais habituais nos arquivos familiares, con preeminencia dos documentos relacionados co patrimonio: escrituras de compravenda, censos, foros, testamentos e vínculos, inventarios, arriendos, trocos, doazóns, etc. Hai tamén documentación de tipo xenealóxico: cartas executorias, provisións reais, privilexios, codicilos, árbores xenealóxicas, etc. Entre a documentación cabe destacar a que corresponde ás obras pías fundadas por Jerónimo Salgado Gayoso, abade de San Pedro de Grixoa: expedientes para obtención de dotes, expedientes para axudas de estudo, censos,etc. E os do Beneficio curado de Santa Mariña de Larouco e Seadur, cuxo dereito de representación compartían o comendador de Quiroga e o titular do morgado de Grixoa

Condicións de acceso

Descrición condicións de acceso:

• Este dereito está garantido polo artigo 62 da Lei 16/1985 de 25 de xuño do Patrimonio Histórico Español, e o artigo 82 da Lei 8/1995 de 30 de outubro, do Patrimonio Cultural de Galicia, que desenvolve o artígo 44 da Constitución.

Condicións de reprodución

Condicións de reprodución:

• Decreto 320/1992, de 12 de novembro, polo que se fixan os prezos públicos percibidos póla Xunta de Galícia nos arquivos e museos xestionados póla comunidade Autónoma de Galícia e nos de titularidade económica (DOG 231, de 26 de novembro de 1992).

Lingua:

• Spanish; Castilian

Escritura:

• Humanista

Características físicas

Material no que se rexistra a información:

• Papel

Estado de conservación:

• Bo

Existencia e localización de copias

• Existencia de copias: No existen copias
  

Unidades de descrición relacionadas

• Unidades de descrición relacionadas: No Arquivo do Reino de Galicia conservase parte deste fondo que ingresou en 1999 a través dunha compra da Xunta de Galícia. Por outra banda, tamén existe documentación relacionada con membros desta família no Fondo da Real Audiencia de Galícia. O fondo da Encomenda de Osoño, Portomarín e Quiroga está relacionado co da Casa de Grixoa, ao compartir o padroado do beneficio curado de Santa Maria de Larouco e Seadur. Asímesmo, na Real Audiencia e Chancillería de Valladolid atopánse pleitos civís e rexistros de executorias relacionados con membros da familia. No Catastro de Ensenada tamén se atopan referencias á Casa de Grixoa.