A Casa de Galicia de Montevideo foi fundada o 1 de outubro de 1917 por D. José María Barreiro e un grupo de galegos visionarios. Foi unha das primeiras asociacións mutualistas do país. Posúe un local social central, sanatorio, panteón, policlínicas radiais e un campo de festas, coñecido como "Quinta de Casa de Galicia". No seu local social da Avenida 18 de Julio 1471, B, con catro andares, están instaladas as seguintes dependencias: bar, restaurante, comedor, salón rexional, salón de actos, biblioteca e sala de reunións, e no seu último andar ubícase o instituto de secundaria "Manuel Curros Enríquez".
Respondendo á súa denominación e á inspiración dos seus fundadores, é unha sociedade eminentemente galega que ten como finalidades primordiais as seguintes: - Fomentar a unión entre os galegos e os seus descendentes. - Proporcionar aos seus asociados beneficencia, festas, traballo e asistencia médica, tanto dentro do departamento de Montevideo como nas súas dependencias sociais e no interior do país. - Honrar a Galicia e fomentar o seu coñecemento no país. - Apoiar e difundir a cultura galega. - Procurar o maior benestar da colectividade e defendela cando sexa necesario. - Apoiar de forma eficaz toda acción de progreso que se emprenda a favor de Galicia. - Manter relacións coas entidades establecidas en Galicia ou fora dela.
O 23 de decembro de 2021, a xustiza uruguaia decretou o cese inmediato das actividades da mutualista. O Sanatorio quedou baixo a tutela da Administración dos Servizos de Saúde do Estado, á espera de que se resolva o futuro dos seus traballadores, afiliados e usuarios.
Historia arquivística
A documentación permaneceu sempre nos locais da propia Casa de Galicia. Tras o seu cese de actividade, no ano 2022 Fernando Cabrera Damasco, apoderado da Liga de Defensa Comercial, síndico no proceso de liquidación concursal da Casa de Galicia en Montevideo dirixe á Xunta de Galicia unha proposta de adquisición por compravenda de diferentes bens culturais da dita casa. Divididos en dous lotes: "con contido patrimonial" e "de contido non patrimonial", unha parte do segundo deles formado por libros de actas da xunta directiva e da xunta de sanidade, rexistros de socios, etc. pasou ao Arquivo de Galicia.
Alcance e contido
O fondo abrangue un período cronolóxico de 103 anos. Predomina a documentación de goberno como os libros de actas da xunta directiva e da asamblea xeral, ou os de rexistro de socios. Así mesmo son importantes os libros de actas da xunta de sanidade xa que a función da asistencia sanitaria converteuse co devenir do tempo na súa principal actividad. Cómpre destacar tamén os chamados "libros de ouro" onde podénse atopar debuxos de Castelao e Prieto.