Contadoría de hipotecas do partido xudicial do Carballiño

Ligazón persistente

Identificación e descrición

Referencia

ES.GA.32054.AHPOU/1.2.2.1.3.

Título

Contadoría de hipotecas do partido xudicial do Carballiño

Data de creación

1768 / 1862

Data de acumulación

1762 / 1862

Nivel de descrición

Fondo

Volume e soporte da unidade de descrición

110 Libro(s)
10 Caixa(s)
1 Unidade(s) de instalación compartida(s)

Creador/es

Contadoría de Hipotecas do partido Xudicial do Carballiño (Ourense, España)

Outros productores

Historia e alcance

Historia institucional/Reseña biográfica

Cando o 3 de marzo de 1820 se crean os primeiros partidos xudiciais os actuais concellos Boborás, O Carballiño, O Irixo, Maside, Piñor, San Amaro e San Cristovo de Cea quedaron adscritos ao partido xudicial número 39, do Carballiño, establecendo a súa capital na vila do mesmo nome. Coa nova división xudicial, establecida a raíz do Real Decreto do 21 de abril de 1834, todos eles seguen adscritos ao mesmo partido aínda que este pasa a chamarse Señorín do Carballiño. Ese Real Decreto tamén establecía a incorporación a este partido do actual concello de Beariz -con anterioridade pertencía á antiga provincia de Santiago e estaba adscrito do partido xudicial da Lama- a raíz da súa incorporación a provincia de Ourense en 1822. Pouco tempo despois o partido perde o nome de Señorín para volver a denominarse partido xudicial do Carballiño sen que volva a sufrir modificacións ata o de agora. A Real Pragmática do 31 de xaneiro de 1768 ordenaba a creación dun Oficio de Hipotecas en todas as localidades cabeza de partido e naquelas cabezas de xurisdición que así fosen establecidas polas audiencias ou chancilerías. Estes oficios estaban a cargo dos escribáns do concello nomeados pola Xustiza e Rexemento respectivos, os cales debían levar un libro rexistro para cada un dos municipios do partido, tomando razón separadamente por cada concello e ano. Os primeiros libros, denominados libros de toma de razón de censos, hipotecas e gravames, rexistran aquelas escrituras que contiñan algún tipo de carga: traslado de dominio de bens inmobles, contratos de arrendamento, censos, hipotecas… así como tamén se toma nota da súa redención ou cancelación. En 1774, a Circular do Consello de Castela do 26 de febreiro, dispoñía a obrigación de inscribir no novo rexistro aqueles censos e hipotecas que fosen realizados ante notario con anterioridade a 1768, por este motivo non é raro que atopemos asentos de escrituras dos séculos XVI ou XVII. O Real Decreto do 31 de decembro de 1829, coa súa instrución complementaria do 29 de xullo, fai que pasen a denominarse Contadorías de Hipotecas, por mor da creación do imposto “Dereito de Hipotecas” (antecedente dos dereitos reais) que se aplicaba a calquera contrato que rexistrase unha translación de dominio. Co Real Decreto do 15 de xuño de 1845 modifícase a súa organización e pasan a denominarse “Oficinas de rexistro”, definindo os actos que están suxeitos ao dereito de hipotecas (toda translación de bens inmobles, en propiedade ou usufruto, os arrendos e subarrendos dos mesmos bens e as imposicións e redencións de censos) e os que son de obrigatoria inscrición (as herdanzas en liña directa de ascendentes e descendentes, as adquisicións feitas en nome e polo interese do Estado, as hipotecas de bens inmobles e os mandatos xudiciais de embargo de bens inmobles). Por outra banda, tamén se establecen cambios na organización dos libros, por leiras e non cronoloxicamente como ata entón, e distínguense as propiedades rústicas das urbanas. Xorden así os libros rexistro de translación de dominio, os cales debían estar foliados e rubricados en todas as súas follas polo administrador e polo xuíz de primeira instancia do partido. Ademais, establécense novas tipoloxías de libros: os libros de arrendos e subarrendos. Coa Lei Hipotecaria do 8 de febreiro de 1861 desaparecen as Contadorías de Hipotecas para deixar paso aos actuais Rexistros da Propiedade. A nova Lei regulou o tránsito ao novo sistema (pecharíanse os libros anteriores a 1861 polo rexistrador da propiedade e o último contador de hipotecas, en presenza do Xuíz de Primeira Instancia do partido correspondente) e ordenou que se confeccionasen os índices xa previstos no Decreto de 1768 (no caso de que non se realizarán), esta é a razón pola que unha boa parte dos índices confeccionáronse a partir de 1861. Por mor desta Lei, o Rexistro da Propiedade configúrase con dúas seccións: o Rexistro da Propiedade propiamente dito e o Rexistro de Hipotecas, onde se anotarán as inscricións e cancelacións de hipotecas, ata que a Lei de Reforma de 1869 suprime esta segunda sección e os seus libros (1862 a 1870) quedan pechados definitivamente, como ocorrera cos anteriores.

Historia arquivística

Orixinariamente os libros gardaríanse e custodiarían na casa do concello do Carballiño, baixo a responsabilidade tanto do escriban como da Xustiza e do Rexemento. O Real Decreto do 31 de xaneiro de 1862 estableceu que os rexistradores da propiedade debían facerse cargo dos libros das antigas Contadorías de Hipotecas, polo que estes libros pasan a estar custodiados na oficina do Rexistro da Propiedade do Carballiño ata que a publicación da Orde do Ministerio de Xustiza, do 14 de decembro de 1957, autoriza aos rexistradores da propiedade a entregar estes libros aos Arquivos Históricos Provinciais. Os libros ingresan mediante transferencia no Arquivo Histórico Provincial de Ourense en 1973. Posteriormente, o 23 de abril de 1987 ingresou o tomo I do rexistro de translación de dominio de San Cristovo de Cea, o cal probablemente quedará traspapelado nas dependencias do rexistro da propiedade

Alcance e contido

No Arquivo Histórico Provincial de Ourense conservamos un total de 148 unidades documentais da antiga Contadoría de Hipotecas do partido xudicial do Carballiño, para un período cronolóxico que se estende desde 1768-1862 e que xeograficamente abarca os oito concellos adscritos a este partido: Beariz, Boborás, O Carballiño, O Irixo, Maside, Piñor, San Amaro e San Cristobo de Cea. A documentación que integra este fondo está constituída por unha serie de libros rexistro onde se inscribían os actos suxeitos á toma de razón do dereito de hipotecas: libros de toma de razón dos censos, hipotecas e gravames; diarios de ingreso do dereito de hipotecas; libros rexistro de translación de dominio; libros rexistro de arrendos e subarrendamentos e os libros índices; ademaís de libros rexistro de correspondencia e mandamentos xudiciais de embargo de bens mobles. Este tipo de documentación, pola súa ampla cobertura xeográfica e a riqueza da información que ofrecen, é unha fonte esencial para analizar a evolución xurídica, económica e histórica da propiedade urbana e territorial nun período cronolóxico, de 1768 a 1862, caracterizado por sufrir grandes cambios na estrutura socioeconómica, especialmente no referido á distribución da propiedade inmoble, non debemos esquecer que vén coincidir coas desamortizacións civís e eclesiásticas de finais do século XVIII e primeira metade do XIX. Ademais, en ocasións nestes libros tomábase razón de escrituras moi anteriores a esa data (séculos XVI e XVII) polo que tamén pode proporcionar unha valiosa información para períodos anteriores. Por outra banda, esta documentación está estreitamente vinculada cos protocolos notariais, converténdoa nunha fonte auxiliar dos mesmos; a inscrición nestes libros sempre nos remitirá á escritura notarial correspondente e sempre poderemos reconstruír a historia dunha propiedade seguindo a inscrición no rexistro da propiedade. Así mesmo, as inscricións de leiras urbanas recollidas nestes libros proporciónannos interesantes datos para elaborar investigacións sobre a arquitectura e o urbanismo, e as de leiras rústicas son moi útiles para o estudo da agricultura e a gandería e outros temas de xeografía económica. Igualmente, os nomes de leiras, lugares e pobos convértena nunha fonte importante para o estudo da toponimia.

Clase de documento:

Textual

Condicións de acceso

Descrición condicións de acceso:

A documentación é de acceso libre, agás as restricións contempladas no artigo 57 da Lei 16/1985 de Patrimonio Histórico Español e no 23 da Lei 7/2014 de arquivos e documentos de Galicia. O acceso tamén estará condicionado polo estado de conservación dos documentos.

Condicións de reprodución

Normativa:

A reprodución está suxeta ao establecido no Decreto 219/2011, do 17 de novembro, polo que se fixan os prezos públicos e as normas dos servizos de reprodución prestados nos arquivos xestionados pola Xunta de Galicia así como na Lei 6/2003, de 9 de decembro, de taxas, prezos e exaccións reguladoras da Comunidade Autónoma de Galicia. Igualmente, a publicación dunha reprodución debe ser autorizada, devengando o prezo público establecido no Decreto 219/2011 (artigo 5).

Lingua:

Spanish; Castilian

Escritura:

Humanística

Características físicas

Material no que se rexistra a información:

Papel

Estado de conservación:

Regular

Descrición do estado de conservación:

Algúns libros se atopan en moi mal estado de conservación, con presenza de manchas de humidade, fungos, roído de ratos, sucidade, perda de soporte, así como rotura de folios. Por iso, o estado de conservación de cada libro detállase na ficha descritiva correspondente.

Documentación relacionada

Unidades de descrición relacionadas

Unidades de descrición relacionadas: Notarías do distrito do Carballiño
Localización (Código de arquivo): ES.GA.32054.AHPOU/1.2.1.1.3.
Protocolos do distrito notarial do Carballiño

Unidades de descrición relacionadas: Rexistro da propiedade do partido xudicial do Carballiño
Localización (Código de arquivo): ES.GA.32054.AHPOU/1.2.2.2.3.
Rexistro da propiedade do partido xudicial do Carballiño

Notas

Nota á área de identificación

A data de acumulación inicial (1762) ven dada por un índice alfabético de leiras do concello de Beariz onde se fai referencia a escrituras dese ano.