Prisión Provincial de Ourense

Referencia

• ES.GA.32054.AHPOU/1.3.2.9.2.

Título

• Prisión Provincial de Ourense

Data de creación

• 1873 / 1977

Data de acumulación

• 1873 / 2007

Nivel de descrición

• Fondo

Volume e soporte da unidade de descrición

• 630 Unidade(s) de instalación
• 31 Libro(s)
• 1 Carpeta(s)

• Prisión Provincial de Ourense (España) ‌

Outros productores

• Destacamento Penal das Minas de Casaio (Carballeda de Valdeorras, Ourense, España) ‌
• Destacamento Penal de San Esteban de Sil (Ourense, España) ‌
• Prisión Central de Celanova (Ourense, España) ‌
• Prisión Habilitada de Celanova (Ourense, España) ‌
• Prisión Habilitada do Cumial (Ourense, España) ‌

Historia institucional/Reseña biográfica

• No segundo cuarto do século XIX o novo Réxime Liberal reorganizou o sistema penitenciario español e creou a rede carceraria do Estado. A normativa penitenciaria emitida en España ao longo dos séculos XIX e XX estableceu distintas clasificacións para as prisións indicando cales eran as funcións de cada un dos tipos existentes. Como criterios de clasificación se tiveron en conta o carácter preventivo ou correccional destes establecementos, así como o seu ámbito territorial (municipio, partido xudicial, provincia ou territorio estatal), as variacións afectaron, sobre todo, ás prisións de ámbito estatal e en menor medida ás de ámbito provincial e de partido. Os establecementos penais organizáronse coa ordenanza de presidios de 1834 que atribúe á administración civil a execución das penas de privación de liberdade. A Lei de Prisións do 26 de xullo de 1849 distinguirá os cárceres civís das militares, quedando as civís adscritas ao Ministerio de Gobernación para posteriormente, a partir da Lei de Orzamentos de 1887, pasar a depender do Ministerio de Gracia e Xustiza. O Decreto de 5 maio de 1913 organiza o réxime e funcionamento do Corpo de Prisións -desenvolto polo Regulamento de 1928- instituíndo catro clases de establecementos: prisións centrais, prisións provinciais, prisións de partido e destacamentos penais; dos cales os tres primeiros aínda manteran ese nome no Regulamento de 1956 -vixente ata 1981- aínda que agrupados en dous grupos: prisións preventivas (de partido e provinciais) e prisións correccionais (centrais comúns e centrais especiais). En 1948, co fin de unificar criterios, publicase un novo regulamento de servizos (Real Decreto de 5 de marzo) que será substituído por outro do 2 de febreiro de 1956 e por Real Decreto 1201/1981, do 8 de maio, apróbase un novo regulamento que desenvolve a Lei Xeral Penal 1/1979, do 26 de setembro. Posteriormente foi aprobado o Real Decreto 190/1996, do 9 de maio. A pesar da nomenclatura variable que rexistraron os cárceres públicos das capitais de provincia durante o século XIX e principios do XX (cárcere nacional, cárcere de capital de provincia, prisión de audiencia, prisión preventiva e correccional, prisión provincial...), as súas competencias foron bastante similares durante ese período, ainda que ata o Regulamento penitenciario de 1913 non se definen con precisión a condición e funcións das prisións provinciais. Este regulamento aplicaba este cualificativo a aquelas prisións que, enclavadas en las capitais de provincia, teñen como misión principal reter aos detidos e procesados durante a tramitación do sumario e ata o momento que ten lugar a vista oral no xulgado correspondente. Tamén facían as veces de prisión de partido no termo do partido xudicial da localidade na que se situaban e actuaban como cabeza da rede carceraria provincial polo que exercía un control sobre as demais prisións de partido da provincia. Por último, tamén tiñan función de prisión correccional para o cumprimento de penas de arresto maior. O Regulamento penitenciario de 1956, vixente ata 1981, introduciu leves modificacións ao respecto, ao permitir o cumprimento das penas de arresto nas prisións do partido xudicial no que se tivese cometido o delito. Asemade, permitía cumprir nas provinciais penas non superiores a dous anos, cando no momento de recibirse a folla de condena lle faltase ao condenado menos dun ano para ser posto en liberdade ou para obter a liberdade condicional. Nos restantes casos as penas cumpriríanse nos establecementos de corrección ou prisións centrais, de ámbito estatal. Na Lei Xeral Penitenciaria (L. O. 1/79 do 26 de setembro de 1979) xa non aparecen centros penitenciarios coa denominación de prisións provinciais. A prisión provincial de Ourense ten a súa orixe a finais do Antigo Réxime. Tratábase dunha prisión de nova planta cuxas obras non finalizan ata 1837 aínda que o edificio non foi ocupado ata ben entrada a década seguinte. En 1886 o novo edificio converteuse en “Cárcere de Audiencia” e, con posterioridade en prisión provincial, sen deixar de actuar como prisión de partido, unha función que cumprirá durante un século, ata que en 1987 a inauguración do Centro Penal de Pereiro de Aguiar supuxo o abandono do vello edificio que, situado na actual Rúa do Progreso, funcionou durante máis de 150 anos como Prisión Provincial de Ourense. Foi nese momento cando boa parte da documentación histórica do antigo cárcere pasou ao Arquivo Histórico Provincial.

Historia arquivística

• No ano 1987, a Prisión Provincial de Ourense trasládase ao novo edificio construído para tal efecto no municipio do Pereiro de Aguiar. A documentación histórica quedou no vello presidio, en pleno centro da cidade, o que se comunica ao Arquivo Histórico Provincial para que proceda a súa recollida, efectuándose o traslado dos documentos entre os días 5 e 12 de xuño do devandito ano. No momento no que o AHPOu se fai cargo da documentación, esta atópase amontoada nunha das estancias do vello edificio con indicios de ter sido expurgada e rota a súa orde orixinal. Un ano máis tarde, o 30 de setembro de 1988, ingrésanse restos de fondos da antiga prisión provincial (fichas de reclusos, correspondencia, libros rexistro de entrada de paquetes, incidencias e altas e baixas da prisión) e fondos correspondentes aos cárceres de partido (correspondencia) que ainda se atopaban nas antigas dependencias da Prisión Provincial. Con posterioridade, por mor do ditame da Comisión Cualificadora de Documentos Administrativos do Ministerio do Interior, na súa reunión 2/2002, pola que se ditamina a conservación permanente da serie de expedientes persoais de reclusos, o Arquivo Histórico recibe a solicitude para realizar a transferencia dos expedientes persoais de internos recluídos entre 1930 e 1959 en diversas prisións da provincia (Prisión Provincial, Prisión Central de Celanova, Destacamento Penal das Minas de Casaio e Destacamento Penal de Ribas de Sil) aínda que os problemas de espazo que neses momentos sofre o Arquivo Histórico Provincial impediron asumir a totalidade da transferencia, podendo só acoller unha parte da mesma. Así, o 3 de novembro de 2009 ingresaron por transferencia os expedientes persoais de reclusos correspondentes ás letras A - B; o 30 de setembro de 2011 ingresarían os expedientes correspondentes aos apelidos das letras B - J e en abril de 2022 ten lugar o ingreso do resto de expedientes que aínda se atopaban no arquivo do Centro Penitenciario de Pereiro de Aguiar.

Alcance e contido

• O Arquivo Histórico Provincial de Ourense custodia un volume moi importante de documentación penal, o que o converte case nunha excepción no que se refire á conservación deste tipo de fondos. O fondo da Prisión Provincial está constituído non só pola propia documentación desta prisión, nela intégranse tamén os fondos xerados por todos aqueles centros de reclusión que dependían da mesma, como era o caso das prisións de partido, as habilitadas ou provisionais e os diferentes centros de traballo que se constituirán con reclusos dependentes da provincial. Completa este fondo a documentación xerada por outros espazos de reclusión que existiron na provincia durante a guerra e a inmediata postguerra, de forma que contamos con abundante información da que foi Prisión Central de Celanova entre 1938 e 1943 e os destacamentos penais das Minas de Casaio, a comezos da década dos 40, xunto co de Ribas de Sil xa nos anos 50. O volume da documentación existente permite levar a cabo un achegamento ao funcionamento diario, nos máis variados aspectos, de todos os centros de reclusión existentes na provincia. Por unha parte, permite o estudo do aparato represivo do Estado a través do seu sistema penitenciario e do funcionamento das institucións penitenciarias en xeral. A información relativa á poboación reclusa é a que ofrece maior diversidade de temas e posibilidade de enfoques. O extraordinario caudal de datos cuantificables permite, entre outras, unha aproximación á orixe social do delincuente e ás causas sociais e psicolóxicas do delito dende a perspectiva da criminoloxía, a socioloxía, a antropoloxía ou a historia. A documentación máis rica para este tipo de estudos pode ser a emanada da oficinas de Réxime e Identificación (autorizacións de saída de internos, expedientes de penados, expedientes de redención de penas, fichas de ingresos, libros de filiación, libros de rexistros de penados, estatísticas...). Os documentos da enfermaría, os servizos sanitarios e o economato permiten abordar análises vinculadas á alimentación e á saúde da poboación reclusa. Polo que respecta ao funcionamento do réxime disciplinario na prisión pode ser de utilidade a documentación producida na oficina de Servizo Interior (libros de incidencias diarias, partes de retreta...). A documentación xerada pola escola e a oficina de Servizos de Instrución e Educación (estatísticas de escola e biblioteca, redención de penas polo esforzo intelectual) permite examinar estas cuestións referidas á poboación reclusa, así como coñecer os niveis de acceso á lectura nas prisións. Por último, sobre a base das fichas da sección relixiosa e os informes do capelán pódese coñecer a práctica relixiosa dentro da prisión, a formación do recluso nesta materia e o papel do clero no ámbito penitenciario.

Clase de documento:

• Textual

Condicións de acceso

Descrición condicións de acceso:

• A difusión das imaxes dixitais deste fondo documental foi autorizada polo titular dos dereitos baixo a licenza: CC BY-NC-ND 4.0 Deed . Atribución-NoComercial-SinDerivadas 4.0 Internacional. Polo tanto, Vostede é libre de: • Compartir: copiar e redistribuír o material en calquera medio ou formato Baixo as seguintes condicións: • Recoñecemento: Debe recoñecer adecuadamente a autoría, proporcionar un enlace á licenza e indicar se se fixeron cambios. • Non Comercial: Non pode utilizar o material para unha finalidade comercial. • SenObraDerivada — Se remestura, transforma ou crea a partir do material, non pode difundir o material modificado. • Non hai restricións adicionais.

Condicións de reprodución

Condicións de reprodución:

• A reprodución está suxeta ao establecido no Decreto 219/2011, do 17 de novembro, polo que se fixan os prezos públicos e as normas dos servizos de reprodución prestados nos arquivos xestionados pola Xunta de Galicia así como na Lei 6/2003, de 9 de decembro, de taxas, prezos e exaccións reguladoras da Comunidade Autónoma de Galicia. Igualmente a publicación dunha reprodución debe ser autorizada, devengando o prezo público establecido no Decreto 219/2011 (artigo 5). Limítase a reprodución daqueles documentos que se atopen en mal estado de conservación ou non poidan ser obxecto de consulta segundo a normativa de acceso.

Lingua:

• Spanish; Castilian

Escritura:

• Mecanografada
• Humanística

Características físicas

Material no que se rexistra a información:

• Papel

Unidades de descrición relacionadas

• Unidades de descrición relacionadas: Buscador de represaliados de la Guerra Civil Española
  Buscador combatentes

• Unidades de descrición relacionadas: A represión na provincia de Ourense
  Buscador represión na provincia de Ourense

• Unidades de descrición relacionadas: Innovation and Human Rights: la base de datos centralizada de víctimas de la Guerra Civil y el franquismo
  Buscador vítimas da Guerra Civil e o franquismo

• Unidades de descrición relacionadas: Nomes e voces
  Buscador nomes e voces

Unidades relacionadas no arquivo dixital:

• Xurisdición de Responsabilidades Políticas

Nota xeral

• É preciso sinalar que este fondo está en fase de organización.

Nota á área de identificación

• A data final de acumulación correspondese con certificacións emitidas en base aos supostos contemplados na Lei 46/1977 do 15 de outubro, ao obxecto de poder acollerse á indemnización contemplada na disposición adicional décimo oitava da Lei de Orzamentos Xerais do Estado para 1990 e con solicitudes de acceso a expedientes relativos a presos condenados pola represión franquista.
• Ao volume debemos sumar un ficheiro de madeira, unha réplica do que se conservaba na Prisión Provincial, que contén as fichas dos presos das distintas prisións da provincia, ordenadas alfabeticamente.

Nota á área de contido e estrutura

• Hai indicios de que a documentación sufriu un expurgo selectivo antes de ser abandonada no vello edificio da Prisión Provincial.