Xurisdición de Responsabilidades Políticas

Referencia

• ES.GA.32054.AHPOU/1.1.5.4.

Título

• Xurisdición de Responsabilidades Políticas

Data de creación

• 1937 / 1960

Nivel de descrición

• Fondo

Volume e soporte da unidade de descrición

• 30 Caixa(s)

• Xulgado Instrutor Provincial de Responsabilidades Políticas de Ourense (España) ‌

Outros productores

• Xulgado Militar Especial de Incautacións ou Confiscacións de Ourense (España) ‌
• Xulgado Especial de Incautacións de Ourense (España) ‌
• Comisión Provincial de Incautación de Bens de Ourense (España) ‌
• Tribunal Rexional de Responsabilidades Políticas da Coruña (España). (1939 - 1945) ‌
• Xulgado Civil Especial de Responsabilidades Políticas da Coruña (España) ‌
• Audiencia Provincial de Ourense (España) ‌
• Comisión Liquidadora de Responsabilidades Políticas (España) ‌

Historia institucional/Reseña biográfica

• A sublevación militar de 1936 supuxo un cambio importante na lexislación xudicial, xurdindo unha xurisdición especial encargada de incautar todos os bens mobles e inmobles, documentos... dos partidos e agrupacións políticas e sociais que foron declarados fóra da Lei por ser contrarios ao Movemento Nacional (Decreto 108 da Junta de Defensa Nacional, do 13 de setembro de 1936). Para poñer en marcha este procedemento institúese unha Comisión Central Administradora de Bens Incautados polo Estado, creando en cada capital de provincia unha Comisión de Incautación de Bens que será a encargada de acordar que un xuíz, nomeado para o efecto, instrúa un expediente de responsabilidade civil polo que podería decretar o embargo dos bens dos inculpados (Decreto-lei do 10 de xaneiro de 1937). A xurisdición de responsabilidades políticas regularase pola Lei do 9 de febreiro de 1939 na que se dispón que corresponde entender en materia de responsabilidades políticas, con exclusión de calquera outra xurisdición, aos seguintes órganos: Tribunal Nacional de Responsabilidades Políticas, Xefatura Superior Administrativa, Tribunais Rexionais, Xulgados Instrutores Provinciais, Audiencias e Xulgados Civís Especiais. Esta lei tamén recollerá o procedemento para seguir por cada un deles na incoación, instrución, fallo e execución dos expedientes. As comisións e as demais autoridades que ata o de agora interviñan en materia de incautacións e responsabilidade civil absteranse de iniciar novos expedientes debendo enviar as denuncias pendentes aos tribunais rexionais competentes. Tanto os expedientes xa iniciados, que seguirán tramitándose polos xuíces instrutores conforme a lexislación vixente ata a data, como os expedientes conclusos remitiranse aos Tribunais Rexionais para que diten resolución conforme a nova lei, á vez que as pezas de embargo para facer efectiva a sanción económica tamén se enviarán ao tribunal rexional que á súa vez o fará ao xuíz civil especial que teña asignado. A lei de 1939 pretendía uniformar o axuizamento das responsabilidades políticas pero pronto se fixo necesaria unha reforma da mesma, para iso promúlgase a Lei do 19 de febreiro de 1942 que vai atribuír á xurisdición ordinaria o axuizamento das responsabilidades; así as funcións asignadas aos tribunais rexionais, que axuizaban os feitos e executaban os fallos, serán exercidas polas audiencias provinciais e as atribuídas aos xulgados instrutores provinciais e aos xulgados civís especiais, encargados da instrución dos expedientes e da execución das sancións económicas, pasarán aos xulgados de instrución e primeira instancia. Con todo, hai que destacar que a Lei de 1939 continuará rexendo como fundamental na materia. Unha vez cumprida a finalidade atribuída á xurisdición especial sobre responsabilidades políticas o Decreto do 13 de abril de 1945 suprime a dita xurisdición, anulando a vixencia das leis de 1939 e 1942 e declarando a supresión dos tribunais especiais, constituíndose unha Comisión Liquidadora que procederá á extinción definitiva desta xurisdición especial. O proceso conclúe definitivamente por mor da promulgación do Decreto do 10 de novembro de 1966 polo que se concede o indulto total das sancións derivadas das responsabilidades políticas. A Comisión Liquidadora executará este indulto e o 31 de decembro de 1966 quedará disolta así como os organismos que dependan dela.

Historia arquivística

• Os distintos organismos encargados da tramitación das responsabilidades políticas foron transferíndose uns a outros os distintos expedientes unha vez que eran relevados das súas funcións. O último organismo depositario desta documentación foi a Audiencia Provincial de Ourense, onde permaneceron ata maio de 1983, data na que é transferida a este Arquivo Histórico Provincial xunto coa documentación do Tribunal do Contencioso Administrativo.

Alcance e contido

• A documentación deste fondo permite aos investigadores o estudo da represión política e sobre todo económica exercida polos vencedores na Guerra Civil española, que se inicia xa en plena contenda militar. O fondo componse no seu maior parte por unha única serie: os expedientes de responsabilidades políticas, aínda que tamén recolle outras dúas: as dilixencias incautatorias instruídas para pescudar e evitar a desaparición de capitais e a serie de correspondencia na que se agrupan distintos oficios dos anos sesenta polos que a Comisión Liquidadora de Responsabilidades Políticas remite ao presidente da Audiencia Provincial os expedientes para proceder ao seu arquivo nos xulgados da súa procedencia.

Clase de documento:

• Textual

Condicións de acceso

Descrición condicións de acceso:

• A documentación é de acceso libre, este dereito está garantido polo artigo 57 da Lei 16/1985 de Patrimonio Histórico Español e o 23 da Lei 7/2014 de arquivos e documentos de Galicia. En todo caso o acceso estará condicionado polo estado de conservación dos documentos.

Condicións de reprodución

Condicións de reprodución:

• Suxeita á norma vixente, Decreto 219/2011, do 17 de novembro, polo que se fixan os prezos públicos e as normas dos servizos de reprodución prestados nos arquivos xestionados pola Xunta de Galicia así como na Lei 6/2003, de 9 de decembro, de taxas, prezos e exaccións reguladoras da Comunidade Autónoma de Galicia. Igualmente a publicación dunha reprodución debe ser autorizada, devengando o prezo público establecido no Decreto 219/2011 (artigo 5). Só se limita a reprodución da documentación que se atopa en mal estado de conservación ou non poida ser obxecto de consulta segundo as súas normativas de acceso.

Lingua:

• Spanish; Castilian

Escritura:

• Mecanografada

Características físicas

Material no que se rexistra a información:

• Papel

Descrición do estado de conservación:

• Parte da documentación está afectada por fungos e presenta degradación dos soportes.

Unidades de descrición relacionadas

• Unidades de descrición relacionadas: Expedientes penitenciarios
  

• Listado procedementos xudicias de Ourense. Arquivo intermedio militar do Noroeste.

Unidades relacionadas no arquivo dixital:

• 32054.AHPOU: Prisión Provincial de Ourense (España)